هوالحکیم

چندهمسری؛ چالش‌ها و حاشیه‌ها

چند روزی می‌شود که موضوع چندهمسری بحث داغ شبکه‌های اجتماعی است. هرچند این بحث بارها پیش‌ازاین نیز موردتوجه قرار گرفته است. هفته گذشته پخش برنامه‌ای از شبکه سه سیما تحت عنوان بدون توقف، مدخلی برای شکل‌گیری بحثی درباره پدیده چندهمسری در فضای مجازی شد. اما این بحث زمانی اوج گرفت که پوستر تبلیغ برگزاری کارگاه آموزشی با عنوان «مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چندهمسری» از سوی یک موسسه منتشر شد و در شبکه‌های اجتماعی نشر داده شد و کاربران به آن واکنش نشان دادند. در ادامه سعی شده تا موضوعات ذکرشده توسط پژوهشگران علوم اجتماعی در فضای مجازی ذیل این بحث به‌صورت خلاصه آورده شود.

سرآغاز
بحث از آنجایی شروع شد که کلیپی از حجت‌الاسلام قاسمیان در برنامه بدون توقف در گروه قرار داده شد که درباره تعدد زوجات در آن برنامه صحبت شده بود. البته ایشان ضمن دفاع از چندهمسری بیان کرده بودند که قصد ترویج این پدیده را ندارند اما مقوله چندهمسری در جای خود باید استفاده شود. این موضوع واکنش‌های متفاوتی را در گروه به همراه داشت و تا چند روز کاربران درباره آن اظهارنظر کردند. برنامه بدون توقف با موضوع «شبهات و چالش‌های ازدواج» در پنج قسمت در هفته اول آبان از شبکه سه سیما پخش شد.

نظرات کاربران در گروه‌های بحث در شبکه‌های اجتماعی

اولین کاربر از ضرورت درک شرایط دختران امروز سخن گفت. این که باید خودمان را جای دختری بگذاریم که به نظرش شرع همه خواسته های او را محدود کرده  پوشش، فعالیت‌های بدنی و رقص و...، آواز، حق طلاق، حق حضانت، حق رفتن به ورزشگاه، حق خروج از کشور و... در مقابل با چنین دخترانی، تاکید بر چندهمسری و عقدموقت وتأکید بیش‌ازحد بر بچه‌داری و خانواده موجب تقابل و مخالفتاین جریان با نظام می شود. باید به مسیر سومی فکر کرد که جریان انقلابی در مسائل زنان آوانگارد باشد و پرچم‌دار، اما این جریان یا مخالف است یا منفعل و بی‌تفاوت.

در مخالفت با این نظر کاربری سؤال کرد که «با گفتمان تبرج، التذاذ و آزادی بدن چه همدلی می‌شود داشت؟ قبل‌ترها بحث سر حقوق مشروع زنان بود که نظام کوشیده تا حد امکان حقوق زنان در فقه را استیفا کند، ولو به قیمت تضعیف نهاد خانواده؛ اما این مطالبات را چطور باید پاسخ بدهد؟»

کاربری در پاسخ بر لزوم گفتگو و درک بیشتر دختران نسل جدید توسط جریان انقلابی تأکید کرد. مانور و ترویج مفاهیمی مثل چندهمسری، صیغه، تقلیل نقش زن به همسر حرف‌شنو و منفعل و فرزند آوری و... به‌قدری دافعه ایجاد می‌کند که امکان هر گفتگویی را از بین می‌برد. این برخلاف رویکرد امام خمینی و گفتمان انقلاب اسلامی است که اوایل انقلاب به‌عنوان راه جدید مطرح‌شده بود.

کاربری در واکنش به این نظر بیان کرد که آیا جریان انقلابی بر این موارد تمرکز کرده یا جریان سنتی؟ جریان انقلابی جلوه گری زنان را برای همسرانشان به رسمیت می‌شناسد تبرج برای غیر را مذموم می‌داند اتفاقاً با این وضعیت جدید که مردان در خارج از فقه خیلی ارزان‌تر دارند تنوع‌طلبی می‌کنند و زنان خیلی خفیف‌تر شده‌اند!

نقش کپیتالیسم در جلوه گری زنان
بحث ازاینجا به بعد وارد پارادایم سرمایه‌گرایی یا همان کپیتالیسم شد و کاربران به این پرداختند که به تأسی از فرهنگ غربی و کپیتالیسم، زنان مانند کالا دیده می‌شوند و به‌مثابه کالا خریدوفروش می‌شوند. کپیتالیسم همان بلایی را که سر طبیعت می‌آورد، سر زنان هم آورده است و خواهد آورد. دست‌آخر که بازار از وفور عرضه اشباع شد، این زنان هستند که آسیب خواهند خورد. مردی که به دنبال تنوع‌طلبی است و نمی‌تواند به یک زن اکتفا کند محصول فضای کپیتالیستی است و ربطی به شریعت ندارد.

یک نفر از کاربران در بیان اینکه برخی علما یا اهل‌بیت تعدد زوجات را در عمل داشته‌اند، صحبت از چندهمسری آیت الله سید علی قاضی کرد که در پاسخ گفته شد:

«چندهمسری اهل‌بیت با تنوع‌طلبی کنونی دو چیز متفاوت است؛ مثلاً مرحوم قاضی هم چند همسر داشته اما هیچ‌کس وی مصداق تنوع‌طلبی نمی‌داند. غالب کسانی که امروزه در این گفتمان کاپیتالیستی دارند تنوع‌طلبی می‌کنند از سیره اهل‌بیت برای موجه کردن کار خودشان بهره‌برداری می‌کنند.» شرایط اجتماعی زمان مرحوم قاضی و اهل‌بیت را هم باید در نظر گرفت.

در ادامه کاربری مطرح کرد که «آنچه امروز زمینه‌ساز اصلی ایجاد این نیاز در مردان است، صرفاً مسئله «تنوع‌طلبی مدرن مردان» یا «شهوت‌رانی مردان» نیست، بلکه یکی از عوامل بسیار مؤثر در این زمینه، «موقت شدن اختصاص زنان به همسرانشان» در الگوی زندگی مدرن است». سبک زندگی مدرن و بیرون کشیدن زنان از خانواده به‌منظور نقش‌آفرینی در تولید ثروت، مهم‌ترین تبعاتی که دارد «رها شدگی مرد» در میان جاذبه‌های عاطفی متنوع زنانی است که ظاهراً امکان ایجاد فضایی را دارند. سیاست‌های مدرن درباره زنان، اساساً ضد خانواده است و بنیان دینی خانواده که در تناسب با ناموس و قانون هستی است، به هم می‌ریزد. به تعبیر دیگر شاید به‌جرئت بتوان گفت که مردان در حال پرداخت هزینه‌های ازدواج دائم هستند، درحالی‌که از مواهب یک ازدواج موقت هم در بسیاری از موارد برخوردار نیستند. عدم تأمین سکینه که از وعده‌های خدای متعال در ازدواج است (لتسکنوا الیها)، انگیزه مؤثری در جستجوی آن در خارج خانه توسط مردان می‌باشد.

زنان قربانیان آزادی

کاربری در این زمینه زنان را قربانی آزادی دانست که یا خودشان به دنبال آن هستند یا برای آن‌ها توسط جریانی ترویج و مسئله‌سازی می‌شود. «برای زمانه ما که برده جنسی از هر زمان دیگری در تاریخ ارزان‌تر است، داشتن دوست‌دختر از نوجوانی رواج دارد و محیط‌های مختلط و ناسالم کاری بسیار است؛ بحث چندهمسری بیشتر شبیه یک شوخی است. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که زن‌ها قربانی نوع آزادی و رهایی از قیود خودشان هستند.»

فلسفه تعدد زوجات
در ادامه بحثی بر سر فلسفه تعدد زوجات شکل گرفت. کاربری بیان کرد که فقه «تعدد ازدواج» را با ملاحظاتی جایز می‌داند (دقت شود! جواز است و ترغیب/تشویق نیست!) و «نکاح منقطع» را نیز با ملاحظاتی مباح یا مستحب (وجه استحبابش نیز محتملانه، ذاتی/نفسی نیست و غیری‌ست و شاید دیگر اکنون مصداق نداشته باشد!) می‌شمارد؛ ولی «تنوع‌طلبی» را مذموم و قبیح برمی‌شمارد! در تعابیر روایات «ذواق (مرد)/ذواقة (زن)» آمده که بسیار ذم و قدح شده‌اند. در ادامه مطرح شد که حداقل در نگاه دینی همسر چندم شدن یا متعه هم از منظر اجتماعی ترجیح بیشتری نسبت به عزوبت دارد اما حال اگر تمام این راه‌ها بر زنی بسته بود به امتحان الهی- نه بهانه‌های رایج زنان امروز- بسیار خوب معلوم است که برای آن خانم هم بنا نیست دنیا به آخر برسد و نباید تحقیر شود و باید مناسبات برای چنین خانم‌هایی مهیا شود. 

در ادامه پرسش‌هایی از سوی کاربران مطرح شد. این‌که روند و ترند اجتماعی را بر چه چیز باید بنا کرد؟ در زمینه فرهنگی و تاریخی و اجتماعی احکام، کار مجتهد کشف همین تطبیق‌های زمانی است. حالا اگر مسئله رو این‌طوری نگاه کنیم که فقه برای ساماندهی نظام اجتماعی آمده است، چگونه باید از دنیای کاپیتالیستی به دنیای اهل‌بیت گام گذاشت؟ چگونه چندهمسری می‌تواند معضل جمعیت، پیری جمعیت، از بین رفتن نیروی کار و... حل کند؟

کاربری این‌گونه پاسخ داد که «با تجویزهای اخلاقی می‌شود این کار را انجام داد اما به‌طور جمعی نیاز به این است که نهادهای کلان مثل بانک، رسانه و ... به صورتی دیگر عمل کنند؛ یعنی اگر مخاطب شما یک شخص متشرع متخلق عاقل مهذب باشد شما می‌توانید وی را با فقه و اخلاق اسلامی به شیوه اهل‌بیت سلوک دهید اما برای عموم مردم در این شرایط تا زمانی که نهادهای اقتصادی و اجتماعی اصلاح‌نشده، هیچ راه‌حل عمومی وجود ندارد.»
در این قسمت از بحث، اکثر کاربران بر اصل حکم هیچ انتقادی نداشتند اما در این‌که آیا حکم تعدد زوجات در شرایط روز جامعه ایران می‌تواند مشکل خانم‌های مجرد را حل کند تشکیک وارد کردند.

الگوهای رفتاری در حوزه مسائل زنان

در ادامه بحث به فقدان الگوهای واقعی در حوزه زنان کشیده شد. کاربری اعتقاد داشت که در معرفی الگوهای متنوع زنانه در جامعه ضعیف بوده‌ایم و صرفاً به معرفی برخی الگوها از قبیل مادران شهدا و همسران شهدا یا زنان ورزشکار و زنان بازیگر پرداخته‌ایم. کاربری در پاسخ این‌گونه گفت که:  «آنچه شرایط کنونی جامعه زنان ما را رقم‌زده فقط محصول «عدم توجه به الگو متنوع زنانه» نیست، بلکه این جریان ارزشی که چنین نگاهی دارد، یکی از جریان‌های مؤثر و مقصر در ماجراست. جریان دیگر که اتفاقاً آن روی سکه ماجراست، جریان «تکثرگرا و تنوع‌گرا» در عرصه نقش‌های اجتماعی زنان است».  پذیرش این قاعده که زنان می‌توانند با حفظ عفت و حجاب خود می‌توانند در تمامی مناصب و مشاغل نقش‌آفرینی» کنند، هم یکی از عوامل بسیار مهم در آشفتگی و بی‌سامانی وضعیت کنونی است. به هم زدن مناسبات درونی خانواده، مناسبات خانوادگی، مناسبات شهری، به هم زدن نظام مشاغل، نظام تأمین مخارج، نظام مسکن و ... بخش کوچکی از تبعات منفی قاعده فوق است.

تغییر ارزش‌ها در چند سال گذشته موردتوجه یکی از کاربران بود. او اعتقاد داشت که دست‌کاری ارزش‌ها در دنیای مدرن قطعاً در تصور غلط از فرصت‌ها و محدودیت‌ها در همه حوزه‌ها ازجمله حوزه مسائل زنان اثرگذار بوده و فرهنگ را تحت تأثیر خودش قرار داده است. منتها این دست‌کاری تصورات و ارزش‌گذاری‌ها منحصر به زنان جامعه اسلامی نبوده و قطعاً آقایان را هم متأثر کرده است، ارزش‌های نظام سرمایه‌داری همه اقشار اعم از مرد و زن و حتی کودکان را در مسابقه و رقابت بی‌پایانی جهت دست‌یابی به ارتقاء شغلی و پست‌های بالاتر و تمرکز اصلی بر فعالیت‌های اقتصادی- اجتماعی قرار داده، اما در رویکرد مقابل اگر مثلاً فرزند آوری و تربیت یک انسان/عبد/مسلم/شیعه حائز ارزش ذاتی هست که هست، در فرهنگ عمومی جامعه مؤمن و انقلابی اعم از مردان و زنان رقابت و مسابقه‌ای برای نیل به این مقصود و مصداقی برای «السابقون السابقون» مشاهده نمی‌شود.

چندهمسری از نگاه تاریخی

در ادامه کاربران به تاریخ چندهمسری در ایران پرداختند. کاربری از دغدغه زن ایرانی در طول تاریخ سخن گفت و بیان کرد که از دیرباز دغدغه زن ایرانی، خانواده بوده است «زن ایرانی فرودست نبوده بلکه بسته به میزان عاملیتش فرادست هم بوده و می‌توانسته باشد. زن ایرانی مسئله‌اش چندهمسری نبوده مسئله‌اش پوشش هم نبوده اغلب مسئله‌اش خانواده بوده. بقای خانواده. معنی این سخن این نیست که زنان چندهمسری را دوست داشته باشند ولی در حکم مرگ نبوده و مثل بقیه شرایط زندگی می‌پذیرفتند. در نظام روستایی و عشایری فرزند و ازدواج از سرمایه‌های حیاتی محسوب می‌شده که به‌وسیله آن می‌توانستند منزلت اجتماعی بالاتری کسب کنند. وقتی در سال‌های رونق، فرزند سرمایه اقتصادی هم محسوب می‌شده طبعی چندهمسری در این رقابت یک انتخاب بوده ولو این‌که زنان آن را دوست نداشته به آن تن می‌دادند.»

کاربری در پاسخ بیان کرد که حال که در شرایط جامعه امروز خانواده گسترده وجود ندارد چندهمسری تنها در کانتکس و زمینه تلذذ جنسی فهمیده می‌شود. درحالی‌که در گذشته چندهمسری در دل مناسبات خانواده گسترده منطق قابل قبولی داشته است.

کاربر دیگری به گوشه‌هایی از نقش زنان در وقوع و پیشبرد انقلاب اسلامی اشاره کرد. نقد او بر این بود که چرا هرچه از آغاز انقلاب فاصله گرفتیم زنان کمتر جدی گرفته شدند. پافشاری بر گفتمان سنتی اسلامی از نقش زن فایده نخواهد داشت و موجب افزایش گسل‌ها خواهد شد. 

چندهمسری در غرب

در ادامه بحث وارد پدیده چندهمسری در غرب و شرق شد و کاربران درباره آن اظهارنظر کردند. کاربری بد بودن چندهمسری را  یک برساخت ذهنی دانست که به همراه سلطه گفتمان زن غربی به ایران وارد شد. این اظهارنظر واکنش‌هایی را در گروه به همراه داشت. کاربری در مخالفت بیان کرد که بد بودن چند همسری برساخت نیست. ریشه در واقعیت دارد. در ادامه کاربری که بیان کرده بود چندهمسری در شرق ارزش بوده و در غرب ضدارزش، این گونه پاسخ داد: «در شهرهای مختلف ایران  اقوامی وجود دارند نه تنهاچند همسری را بد نمی‌دانند بلکه از باب عیال واری و تمکن مرد آن را ارزش می‌دانند. در هیچ تاریخی نمی‌بینیم مردی به خاطر چند همسری تقبیح شود و خانواده‌ها به راحتی با چند همسری کنار می‌آمدند.در مقابل در مغرب زمین از زمان اساطیر، چند همسری به معنای خیانت بوده است.»کاربری مصداقی بر چندهمسری در آمریکا آورد. او به فردی به نام ردی ویلیامز از اهالی ایالت یوتا اشاره کرد که دارای پنج همسر و۲۴ فرزند است و همه در دو ساختمان در کنار هم زندگی می‌کنند! این خانواده  قبلا ً از پیروان کلیسای مورمون در آمریکا بوده‌اند.مورمون‌ها و طرفداران چندهمسری معمولا در ایالات غربی این کشور مثل  یوتا زندگی می‌کنند. چندهمسری در ایالت یوتا غیرقانونی است. به همین علت آقای ویلیامز و خانواده‌اش مجبور شدند به لاس وگاس و پس از آن به نوادا فرار کنند!

در نگاه کاربری مساله شدن چند همسری محصول نظم گفتمانی انسان غربی بود.  او عقیده داشت که «زن غربی به دلیل مفهوم خیانت طلاق می گیرد و برای پرهیز از هزینه اقتصادی طلاق بطور غیر رسمی و تحت کنترل هولناک عدم خیانت هم باشی را انتخاب می کند.» در غرب چندهمسری ضدارزش است اما روابط پنهانی یا آشکار خارج از ازدواج زن و مرد باهم اشکالی ندارد.کاربری فحشا را ظلم بسیار عظیم دانست که از لوازم زندگی شهری است.  انکار و کتمان این حقیقت توسط حکمران موجب فحشای پنهان و آشکار می شود. می‌شود برای حل این ناهنجاری به متعه هم فکر کرد. متعه ابزاری در دست سیاست‌گذار است تا این فحشایی که در جامعه وجود دارد را قاعده‌مند کند.

چندهمسری از زاویه اقتصاد

در ادامه یکی از کاربران از زاویه تنظیمات اقتصادی جامعه به پدیده چندهمسری نگاه کرد. «اگر جامعه بتواند عموم مردانش را به‌طوری متمکن کند که از پس تأمین معاش خانواده برآیند تک‌همسری بیشتر رواج می‌یابد و در مقابل اگر نتواند، چندهمسری رواج می‌یابد. البته در این میان باید برای مدرنیته متأخر و شرایط اقتصاد نئولیبرال باید فصلی جداگانه نگاشت که چطور به سمت جامعه بدون خانواده میل کرده است.»

کاربری نکاتی را در ادامه بحث تنظیمات اقتصادی برشمرد:
1- سطح تمکن یک امر فرهنگی اجتماعی است. ممکن است یک سطح زندگی در بلوچستان تمکن حساب شود و در تهران نشود.
2- هرچند مقوم چندهمسری اقتصاد است اما لزوماً هرکس تمکن بیشتر داشت دست به چندهمسری نمی‌زند. بلکه عوامل فرهنگی اجتماعی شدیداً تعیین‌کننده است؛ مثلاً در جوامع شرقی چندهمسری، خود منزلت آور تلقی می‌شده. لذا افراد متمکن به آن اقدام می‌کرده‌اند و افراد کمتر متمکن هم برای متمکن جلوه دادن خودشان باز اقدام می‌کرده‌اند؛ اما در جوامع غربی که ارزش عمومی تلقی نمی‌شده، شخص متمکن به روابط غیررسمی روی می‌آورده است.
3- کاپیتالیسم متأخر، به شکل عجیبی رابطه تقاضای مرد و عرضه زن را وارونه کرده و شیرازه خانواده را از هم پاشانده است.

4- آن‌ها که مایل به ترویج تک‌همسری هستند باید سیاست‌هایی در جهت افزایش تمکن مردان در حدی که کفاف یک زندگی معمولی با یک همسر و دو سه بچه را داشته باشد، اختیار کنند. در غیر این صورت تعادل به هم می‌خورد و افزایش زنان مایل اما فاقد امکان ازدواج باعث اشکال مختلف ناهنجاری می‌شود.

در ادامه بحث دلایل پذیرش تعدد زوجات مطرح شد. عموماً یکی از دلایل پذیرش تعدد زوجات، افزایش تعداد دختران مجرد سن بالا یا مطلقه که امکان ازدواج ندارند بیان می‌شود و سپس برای حل این مشکل نسخه ازدواج مردان متمکن با این دختران تجویز می‌شود. این‌که مردانی که تمکن مالی دارند و این توانایی را دارند که بتوانند دو زندگی را مدیریت کنند؛ می‌توانند با خانم‌هایی که امکان ازدواج نداشته‌اند ازدواج کنند.

کاربری بیان داشت که وقتی به دلایل اقتصادی شرایط ازدواج دائم برای همه زنان و مردان فراهم نیست. باید یکی از راه‌های زیر را انتخاب کرد:

1-    چندهمسری مردان توانگر برای حل مشکل برخی زنان

2-     متعه بیشتر برای حل مشکل برخی مردان

3-    روابط جنسی آزاد.

4-    مجرد ماندن دختران

کاربری اظهار داشت که این همه اصرار بر ازدواج دختران مجرد برای چیست؟خیلی از دختران مجرد تمایل زیادی برای ازدواج به هرقیمت ندارند. می‌شود شرایطی را فراهم کرد که خیلی از بانوانی که امکان ازدواج ندارند، در یک محیط سالم و بدون استرس زندگی کنند، بخش عمده‌ای از مشکلات خانم‌های مجرد ناشی از فشارهای اجتماعی و نحوه برخورد سایرین با زندگی آن‌ها است. فشارهای عاطفی هم هست اما سهم فشارهای اجتماعی بر روی خانم‌های مجرد بیشتر است. می‌شود به این موارد هم فکر کرد.

کاربری در واکنش از پیچیده کردن موضوع و لزوم ایجاد تحول در نگاه و ذهنیت مردم سخن گفت. در شرایط جامعه امروزه آوردن روابط آزاد بین دختر و پسر تحت چهارچوبی که شرع مطرح می‌کند لازم و ضروری است اما قبل از آن به تحول در نگاه و ذهنیت مردم نیاز هست. چون این ذهنیت هنوز شکل نگرفته، پسر و دختری که از سن ازدواج دائم آن‌ها کمی گذشته، به‌جای اینکه توصیه شوند یا خودشان تلاش کنند که نیاز کاملاً انسانی و طبیعی خود را در کنار هم ولو به‌صورت موقت رفع کنند، به تجرد و رفع نامتناسب نیاز توصیه می‌شوند (روابط نامشروع و خودارضایی و ...) درحالی‌که هر دو دارای عوارض روحی، جسمی و اجتماعی هست.

ضرورت چندهمسری در شرایط فعلی جامعه
کاربری مطرح کرد که طرح چندهمسری به‌عنوان یک راه‌حل برای بحران جنسی فعلی جامعه ایران، چه ضرورت و راهگشایی دارد! چرا به‌جای ترویج چندهمسری، ریشه‌های رواج فرهنگی که منجر به فساد می‌شود شناسایی و از بین برده نشود؟ برای حل مشکل جمعیت، چندهمسری پیشنهاد می‌شود درحالی‌که با ترویج فرزند آوری و نه چندهمسری و همین‌طور رفع موانع ازدواج این مشکل قابل‌حل است. آسیب‌های چندهمسری در مقایسه با اصل مشکلات مطرح‌شده معضلات بیشتری نه‌فقط در ارتباط با زنان که در ارتباط با فرزندان این خانواده‌ها را دارد.

کاربری مطرح کرد که اصولاً در یک جامعه موحد، چندهمسری نمی‌تواند پدیده گسترده‌ای باشد؛ این ادعا ترکیبی از سه واقعیت است:

1.       سطح درگیری زنان و مردان در یک جامعه موحد با روابط نامشروع نمی‌تواند چندان گسترده باشد.

2.       نسبت آماری زنان و مردان در یک جامعه آن‌قدر نیست که حتی ۲۰ درصد مردان یک جامعه بتوانند دو همسر داشته باشند!(یعنی اصلاً این تعداد زن وجود فیزیکی ندارند.)

3.  حتی اگر زنانی به‌صورت صیغه‌ای به عقد مردان مختلف درآیند، رعایت حدود شرعی ازجمله عده، باعث می‌شود تا امکان صیغه شرعی بسیار محدود باشد. این در حالی است که یک زن یا مرد بی‌قید می‌توانند تعداد بسیاری رابطه غیرشرعی داشته باشند.

برگزاری کارگاه چندهمسری

انتشار پوستری که خبر از برگزاری یک کارگاه چندهمسری می‌داد، حواشی بر سر این موضوع را در فضای مجازی تشدید کرد. غالب کاربران در شبکه‌های اجتماعی به انتشار چنین پوستری برای تبلیغ پدیده چندهمسری واکنش نشان دادند.

پرسش‌ها از این قبیل بود که چرا این قضیه در این برهه از زمان رسانه‌ای می‌شود؟ چه جریانی در حال منحرف کردن افکار عمومی از مطالبات واقعی مردم است؟ درحالی‌که آمار طلاق در جامعه رو به افزایش است و نهادهای فرهنگی، در آموزش‌ مهارت پیش و بعد از ازدواج ناکارآمد عمل کرده‌اند، وضعیت اقتصادی جامعه هم که مشخص است... چرا باید کارگاه‌های آموزش چندهمسری برگزار شود؟  

چرا در این سال‌ها برای ازدواج آسان یا مهارت‌های زندگی برای دختران و پسران آن‌هم رایگان و در سطح گسترده که نیازش کاملاً احساس می‌شود، کارهای تأثیرگذار انجام‌نشده است؟

عده‌ای از کاربران از زاویه دیگری به انتشار چنین پوستری در فضای سایبر تاختند که چرا باید از المان‌های دینی و انقلابی در چنین پوستری استفاده شود؟

نظر رهبر انقلاب درباره مسئله چندهمسری

به دنبال انتشار توضیحات دفتر نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پیرامون مسئله چندهمسری در گروه که گفته بودند:

« ازآنجاکه در جامعه و کشور ما ازدواج مجدد مردان غالباً به ضرر استحکام خانواده و موجب تضعیف محبت زوجین و گاه فروپاشی خانواده است، نگاه معظم‌له به آن خوشبینانه و مثبت نیست و از این روست که این جمله در بیان ایشان تکرار شده است که: «خدا یکی و محبت یکی و یار یکی» در نگاه ایشان به خانواده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی در زندگی انسان و ضرورت شکل‌گیری خانواده و مراقبت و حفاظت از آن، یکی از عوامل استحکام خانواده : حفظ محبت و اعتماد متقابل زوجین است و ازآنجاکه در جامعه و کشور ما ازدواج مجدد مردان غالباً به ضرر استحکام خانواده و موجب تضعیف محبت زوجین و گاه فروپاشی خانواده است، نگاه رهبری به آن خوشبینانه و مثبت نیست.

کاربری بیان کرد که نظر رهبری درباره چندهمسری بیشتر یک تجویز سیاست‌گذاری فرهنگی و اجتماعی است تا یک توصیه شخصی. این کاربر سپس در تن دادن جامعه به چنین تجویزی تشکیک وارد کرد و از لزوم سیاست گذاری در تحولات فرهنگی-اجتماعی در این زمینه سخن گفت. به دلایل متعدد جمعیت شناختی، فرهنگی-اجتماعی و اقتصادی جامعه به سمتی می‌رود که نه‌تنها از این تجویز بلکه از اصل ازدواج دائم مبتنی بر الگوی تک‌همسری دور می‌شود و دیر نیست که همچون کشورهای غربی، ما هم به‌جای تعبیر Family از تعبیر families به معنای اشکال گوناگون خانواده بهره گیریم. این مساله تقریبا مثل  روز روشن است که جامعه در این حوزه از تجویزهای فقهی اخلاقی تبعیت نمی کند و نیازمند اقدامات سیاستگذارانه مشخص نظیر مثلا تخفیف مالیاتی برای خانواده بهنجار است.

در ادامه مباحثه، کاربری بیان کرد که افزایش تعداد خانم‌های مجرد یک آسیب اجتماعی هست اما چرا باید با تعدد زوجات به آن پاسخ داده شود که خود مشکلات و آسیب‌های دیگری را به همراه دارد؛ که موجب شد آسیب‌های تعدد زوجات به تفضیل بیان شود.

جمع‌بندی بحث
پذیرش چندهمسری تا حد زیادی تحت تأثیر فرهنگ اجتماع است و نمی‌توان درباره آن حکم کلی کرد اما جدا از برخی از فرهنگ‌هایی که در همین ایران خودمان این موضوع را به‌صورت کامل پذیرفته‌اند. تعدد زوجات با وضعیت فرهنگی و اجتماعی فعلی نه‌تنها در سطح کلان نمی‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند بلکه می‌تواند با توجه به افزایش مشکلات عاطفی و خانوادگی و ... بر مشکات فعلی هم بی افزاید.

کمیل حسینی در گروه از انجام تحقیقی در حوزه تعددزوجات در دو سال قبل سخن گفت. در این پژوهش با حدود 20 نفر از کسانی که به صورت مستقیم در خانواده‌های چندهمسری بودند مصاحبه صورت گرفت که نتایج آن در ادامه خواهد آمد:

1.     تعدد زوجات امری کاملاً شرعی می‌باشد و بابیان شبهاتی چون عدم امکان رعایت عدالت توسط مرد زیر سؤال نرفته و عدالت مفروض امری غیرممکن و صعب نمی‌باشد.

2.     عمده کسانی که تعدد زوجات را تجربه کرده بودند از شرایط پیش‌آمده راضی نبوده و با مشکلات زیادی روبه‌رو شدند. از مشکلات پیش‌آمده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
•افسردگی و یا طلاق عاطفی و جنسی با همسر اول.
•جدا شدن خانواده از جمع فامیل و دوستان.
•جدا شدن خانواده از پدر و مادر یکی یا هر دو طرف.
•مشکلات پیش‌آمده برای فرزندان 
•مشکلات برای شخص مرد در مدیریت امور و...

3.     در تصمیم به تشکیل خانواده‌های چند همسر افراد باید به شرایط زیر توجه کنند تا این تصمیم بتواند تصمیمی صحیح و موفق باشد:
•توانایی مرد از نظر مالی، جنسی، عاطفی، مهارتی و ... در مدیریت و رفتار در این خانواده‌ها.
•وضعیت و ویژگی‌های فردی (جسمی روانی روحی) و اجتماعی همسر اول (به‌بیان‌دیگر ازدواج مجدد همسر نباید برای همسر اول آسیب‌زا باشد).
•وضعیت و ویژگی‌های فردی و اجتماعی زنان بعدی و مهارت‌های رفتاری آن‌ها.
•وضعیت خانواده و فامیلی که این افراد از آن‌ها جدا شده و می‌خواهند تشکیل زندگی جدیدی را بدهند.
•وضعیت اجتماعی و میزان پذیرش و رفتار دیگر افراد جامعه با اعضای این خانواده‌ها.

4.     مشکلات پیش آمده در تعدد زوجات را می توان برآمده از دو منبع درون خانوادگی و برون خانوادگی دانست. مشکلات درون خانوادگی بیشتر به موضوعاتی مانند عدم آمادگی فرد در ابعاد مختلف مادی ، روانی و مهارتی و .... در مدیریت فضای چند همسری در زنان و مردان می‌باشدو برون خانوادگی به عدم پذیرش اجتماعی و مشکلاتی که فضای پیرامون افراد برای اعضاء خانواده چند همسر ایجاد می‌کند اشاره دارد.
5.     در زمینه مشکلات بیرونی باید زمینه را برای پذیرش خانواده‌های چند همسر به عنوان سبک مشروعی از زندگی در جامعه و مواجهه رفتاری با آنها فراهم ساخت.
6-     در زمینه مشکلات درونی علاوه بر پذیرش چند همسری توسط افراد خانواده ، داشتن مهارت‌های رفتاری در مدیریت موفق این زندگی ها بسیار حائز اهمیت است.

7.     تأکید بر نقش اجتماعی تعدد زوجات در همسردار شدن زنان بی‌همسر و مشکل‌دار به‌صورت جنبی این اثر بازدارنده را دارد که گویا زنانی که به‌عنوان همسر دوم انتخاب می‌شوند مشکل و یا ایرادی داشته‌اند درحالی‌که زن دوم نیز می‌تواند زنی زیبا تحصیل‌کرده، باکره و... باشد. از سوی دیگر نمی‌توان نسبت به نقش مثبتی که تعدد زوجات بر زندگی این دسته از افراد داشته باشد چشم‌پوشی کرد.

8.    ازدواج موقت تنها برای تامین نیاز جنسی و یا حل کردن مشکل جمعیتی در عدم تناسب تعداد زنان و مردان نمی‌باشد بلکه مرد و زن می‌توانند در صورت وجود شرایط فوق الذکر با توجه به اهداف دیگر تشکیل خانواده دهند اهدافی مانند: تامین لذت مشروع ، ثواب در تزویج دینی و.......

9.     در سیاست‌گذاری در تشویق به تعدد زوجات باید توجه داشت که این امر باعث متلاشی شدن خانواده‌های فعلی و افزایش جدایی‌ها و طلاق‌های عاطفی و جنسی نگردد. همچنین باید توجه داشت که این امر باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی ازجمله خیانت‌های جنسی و دوستی‌های نامشروع و ... نگردد.

10.    یکی از راه‌های موفق ترویج تعدد زوجات سالم نشان دادن موردهای موفق است البته در پیش‌زمینه می‌توان گفت ساختن خانواده‌های موفق چند همسر و مهارت‌افزایی در آن‌ها خود راه عملی این جریان می‌باشد.

11.     با توجه به آمار می‌توان گفت که اصل بر تک‌همسری و خانواده‌های تک همسر می‌باشد و تعدد زوجات مخصوص افرادی است که با توجه به شرایط فوق‌الذکر از جنبه‌های گوناگون مادی و معنوی ظرفیت زندگی سالم و موفق چندهمسری را داشته باشند ( که تعداد این افراد نیز در جامعه محدود می‌باشد)

گرچه ایجاد تحول در وضعیت تعدد زوجات معلول بازنگری شرایط اجتماعی ،فرهنگی ، اقتصادی و حتی سیاسی می‌باشد ولی، نمی‌توان از نقش مؤثر حکومت در این مقوله چشم‌پوشی نمود. زیرا اهرم اصلاح در امور فرهنگی ، قانونی ، سیاسی و اجتماعی درنتیجه ایجاد و اجرای قوانین به دست آن‌هاست و اگر بنا باشد روزی در مورد تعدد زوجات در صورت وجود شرایط آماری که نشان از عدم توازن جمعیت زنان بیوه ، مطلقه، دخترانی که از زمان ازدواج آن‌ها گذشته است و یا حتی دخترانی که به سن ازدواج رسیده‌اند ، با مردان باشد این حکومت است که باید اولین گام را در جهت اصلاح فرهنگ اعضاء جامعه (در مورد واکنش‌های منفی در ارتباط با مسئله تعدد زوجات )بردارد.بنابراین ضرورت دارد حکومت بدون دخالت دادن دعواهای سیاسی و حزبی (درون حکومتی) در جهت منافع افراد جامعه و نه منافع خود از عقلا هر طیف از جامعه از قبیل فقها،جامعه شناسان ، روانشناسان ، حقوقدانان و حتی سیاست‌مداران با توجه به آمارهای صحیح و تحقیقات میدانی ، از ایشان بخواهد تا با تشریک‌مساعی به یک نتیجه عقلایی و البته شرعی برسند.  به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده از این موضوع ( تعدد زوجات) توسط برخی از غرض‌ورزان بهتر است تا زمانی که این مهم توسط حکومت انجام‌نشده است موضوع فوق‌الذکر به‌صورت علنی در جامعه مطرح نشود . اگر قرار بر طرح این موضوع است پس بهتر است ابتدا در بین علماء حوزه و دانشگاه در حوزه‌های علمیه و مراکز دانشگاهی و علمی معتبر مطرح شود و افکار و سلایق و نظرات طرفین با مناظره علمی انجام گیرد و اساتید و پژوهشگران به‌صورت آزاد به‌نقد صحیح نظرات یکدیگر بپردازند.

اولویت جامعه؛ چندهمسری یا حذف موانع ازدواج

در انتهای بحث قریب به‌اتفاق کاربران روی این موضوع اتفاق‌نظر داشتند که موضوع تعدد زوجات در شرایط امروز ایران نباید اولویت مسئولین باشد و این موضوع دغدغه مردم هم نیست و نباید با موج‌سواری عده‌ای به آن دامن زده شود. در شرایطی که چند میلیون دختر و پسر مجرد داریم و ازدواج اول برای آن‌ها مشکل است باید حل مشکلات ازدواج اول جوانان در اولویت باشد. برداشتن موانع ازدواج مجردها اولویت بیشتری از طرح مسئله چندهمسری دارد. تعدد زوجات جزو احکام الهی بوده و نمی‌توان آن را کنار گذاشت اما باید در تبلیغ و ترویج آن شرایط فرهنگی و اجتماعی روز جامعه را در نظر گرفت. درحالی‌که جامعه هزاران مشکل بین‌المللی، اجتماعی و اقتصادی دارد جریانی مشکوک در فضای مجازی موضوعاتی که اولویت ندارند را با یک تبلیغ یا پست توئیتری، تبدیل به مسئله‌ای اصلی می‌کنند و بعد نیز تمام رسانه‌ها و افکار عمومی روی آن‌ها حساس می‌شوند و این باعث می‌شود تا از مسائل اصلی باز بمانیم. ذهن جامعه ما باید به سمت مشکلات اصلی برود نه این‌که هر بار پرونده جدیدی پیش روی جامعه باز شود.