لزوم مذاکره بر سر برنامه موشکی ایران

نویسنده: Mark Fitzpatrick

اندیشکده IISS امریکا

بر اساس توضیحات مارک فیتزپاتریک[1]، گزارش‌های تازه پیرامون همکاری موشکی کره شمالی و ایران نشان می‌دهد تهران هرگز از برنامه توسعه موشکی خود دست نخواهد کشید. آیا اکنون زمان آن است که به جای [تلاش در جهت متوقف‌ساختن برنامه موشکی] بر روی شفافیت و محدودکردن برد موشک‌ها تمرکز کنیم؟

هیئت کارشناسان سازمان ملل متحد در زمینه تحریم‌های کره شمالی، در تاریخ 8 فوریه گزارشی به شورای امنیت سازمان ملل ارائه داد، و در آن، به تشریح بسیاری از فعالیت‌های غیرقانونی و هشدارآمیز کره شمالی پرداخت. از سرگیری همکاری موشکی کره شمالی با ایران، به نوبه خود هراس‌انگیز است، اما این مسأله دلیل دیگری است بر لزوم مذاکره با ایران پیرامون برنامه‌های موشکی‌اش. 

یک شبکه تلویزیونی اسرائیلی سرتیتر گزارش‌اش را چنین انتخاب کرده است: «ایران و کره شمالی در زمینه توسعه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما» همکاری می‌کنند. صدای آمریکا بر مبنای ادعاهای یک پروفسور آمریکایی مقاله‌ای منتشر کرد و در آن مدعی شد هدف از این همکاری، ایجاد ظرفیت برای حمله هم‌زمان از شرق و غرب به ایالات متحده است به‌منظور از کار انداختن دفاع موشکی آن کشور. 

ادعای حمله هم‌زمان از شرق و غرب، چیزی جز توهماتی افراط‌آمیز نیست. چنین اقدامی نوعی خودکشی به حساب می‌آید چرا که انتقام ایالات متحده را در پی خواهد داشت. علاوه بر آن، دوربردترین موشک‌های بالستیک ایران نمی‌توانند مسافتی بیش از 3000 کیلومتر را پوشش دهند، که بسیار پایین‌تر از مسافت‌های بین قاره‌ای است (برد موشک خرمشهر رسماً 2000 کیلومتر اعلام شده است، اما تخمین زده می‌شود با کاهش وزن کلاهک آن به دو سوم میزان فعلی، می‌تواند به برد 3000 کیلومتر نیز دست یابد). ایران دارای پرتابگرهای فضایی است، و به لحاظ نظری می‌تواند آن‌ها را با هدف نظامی به کار بگیرد. اما، هیچ ملت دیگری با موتورهای سوخت مایع، که پایه برنامه فضایی ایران است، چنین کاری را انجام نداده است. بر اساس گزارش‌ها ایران و کره شمالی بر روی موتورهای بزرگ موشکی همکاری کرده‌اند. این مسأله نشان از آن دارد که ایران شاید بخواهد در آینده به توسعه موشک‌های قاره‌پیما بپردازد. بنابراین، گزارش سازمان ملل قابل توجه است. 

در گزارش سازمان ملل ذکر شده است که یک کشور عضو در سال 2020 شواهد مورد بحث را ارائه داده است. این کشور عضو مشخصاً ایالات متحده بود. البته با توجه به سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران، اعتبار آن شواهد ممکن است زیر سوال برود.

تاریخ طولانی همکاری

با این اوصاف، دلیل خوبی وجود دارد که باور کنیم همکاری‌های موشکی ایران و کره شمالی از سر گرفته شده است، و در واقع، شاید هیچ‌گاه متوقف نشده باشد. دو دشمن ایالات متحده سابقه‌ای طولانی در زمینه همکاری موشکی دارند. ایران در دهه 1980در زمان جنگ با عراق، موشک‌های اسکاد را از کره شمالی خریداری کرد، و در دهه‌های 1990 و 2000 به ترتیب به سامانه‌های نودونگ و موسودان کره شمالی دست یافت. بر اساس گزارش‌ها، تکنسین‌ها به‌منظور حفظ خریدها، مدام میان دو کشور در رفت و آمد بوده‌اند. احتمال می‌دهیم ایران تا سال 2010 با به اشتراک‌گذاری طرح دماغه سه مخروطی مسیر انتقال فناوری را معکوس کرده باشد. 

در آخرین گزارش سازمان ملل اشاره‌ای به توسعه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما نشده است. این گزارش بیشتر به حمایت کره شمالی از موشک‌های بالستیک و پرتابگرهای فضایی ایران اشاره می‌کند. بر اساس گزارش، تجهیزات مورد بحث ماهیت نظامی داشته است. نهادهای درگیر در هر دو طرف نهادهایی بوده‌اند که به دلیل فعالیت‌هایشان در زمینه گسترش موشک‌های بالستیک، مورد تحریم اتحادیه اروپا، سازمان ملل متحد و ایالات متحده قرار گرفته‌اند. در طرف کره شمالی، نام «شرکت بازرگانی توسعه معادن کره» دیده می‌شود، نهادی که در لیست سیاه قرار دارد. و در طرف ایرانی از مرکز تحقیقات شهید حاج علی موحد نام برده شده است. 

ایران از یک برنامه فضایی منسجم برخوردار است که تا به امروز هیچ کاربرد نظامی نداشته است. اما هیچ دلیلی وجود ندارد تا باور کنیم برنامه‌های غیرنظامی و نظامی آن کشور در هم ادغام نخواهند شد. در سال 2016، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده دولت اوباما، با ارجاع به همکاری ایران در زمینه «بوستر راکتی 80 تنی» کره شمالی، تحریم‌هایی علیه ایران وضع کرد. این عدد قابل توجه است، چرا که کره شمالی در آزمایش‌های موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای خود در ماه‌های ژوئیه و نوامبر 2017 (به ترتیب Hwasong-14 و Hwasong-15) از موتورهای RD-250 استفاده کرد که دارای رانش 80 تنی هستند.

آیا راه‌حل، محدودکردن برد موشک‌ها است؟

می‌توان از چنین پیشرفت خطرناکی جلوگیری کرد، اما نه با طرح خواسته‌های غیرواقعی از ایران برای دست کشیدن از هرگونه برنامه موشکی. تهران هرگز چنین کاری را انجام نخواهد داد. فارغ از مسأله غرور ملی، نیروی هوایی ایران فرسوده است، و آن کشور برای بازدارندگی و دفاع تنها به موشک‌ها وابسته است. با این حال ایران به موشک‌های بالستیک قاره‌پیما احتیاجی ندارد. آیت‌الله علی خامنه‌ای در سال 2017 اعلام کرد ایران به موشکی با برد بیش از 2000 کیلومتر نیازی ندارد، چرا ‌که تمام اهداف بالقوه منطقه‌ای در داخل این شعاع قرار دارند. 

هرگونه مذاکرات موشکی با ایران باید بر سه هدف متمرکز باشد: محدودساختن برد موشک‌ها، محدودکردن توان موتور پرتاب‌های فضایی‌ و ترغیب آن کشور جهت پذیرش شفاف‌سازی. در حالت ایده‌آل، ایران، همچنین، باید از موشک‌های موجود در زرادخانه‌اش مانند شهاب-3 که به‌وضوح برای حمل سلاح هسته‌ای طراحی شده‌اند، صرف نظر کند. دست‌یابی به چنین اهدافی، به‌ویژه در نبود محدودیت‌های منطقه‌ای، آسان نخواهد بود. اما، اگر بپذیریم جمهوری اسلامی ایران از موشک‌هایش دست نخواهد کشید، احتمال موفقیت‌ وجود دارد. 

منبع+
 
[1] Mark Fitzpatrick