روابط ایران و هندوستان با توجه به تحریم های آمریکا: چالش ها و چشم انداز آینده

نویسنده: اسامه نور الدین

مرکز بین المللی مطالعات ایران (رسانه)

روابط ایران و هندوستان – به رغم فراز و نشیب های اخیر – از اهمیت زیادی برای هر دو کشور برخوردار است. در سالهای اخیر تنش های موجود در روابط ایران با متحدان هندوستان – بویژه ایالات متحده و کشورهای خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی – باعث شده این کشور در روابط خود با ایران تجدید نظر کند تا از به خطر انداختن منافع استراتژیک خود با ایالات متحده از یکسو و با کشورهای خلیج فارس[1] از سوی دیگر جلوگیری کند. در زمانی که هندوستان می کوشد تا حداقل سطح روابط با ایران را به خاطر اهمیت استراتژیک آن حفظ کند، این کشور همچنین باید روابط خود را با پاکستان نیز که اخیرا دچار تنش شده است متعادل نگه دارد. واشنگتن از همه شرکت ها – از جمله شرکت های هندی – خواسته است تا به تحریم هایی که این کشور بر تهران تحمیل کرده است متعهد باشند و مناسبات اقتصادی خود را در سطح حداقل نگه دارند. بنابراین هندوستان باید سیاست خارجی متعادل و عاقلانه ای را بویژه با ایران دنبال کند تا بتواند مناسبات و منافع خود را با دیگر شرکا حفظ کند.

این پژوهش بر دو رویکرد عمده بنا شده است: رویکرد تاریخی، که توسعه سیاست خارجی هندوستان طی تاریخ را توضیح می دهد؛ ابعاد جغرافیایی؛ که به شرح و تحلیل جهت گیری ها و عوامل موثر بر سیاست خارجی هندوستان کمک می کند. علاوه بر این، رویکرد مقایسه ای نیز مورد استفاده قرار گرفته است تا شباهت ها و تفاوت های موجود در منافع هندوستان و ایران و همچنین منافع این کشور با ایالات متحده و کشورهای خلیج فارس نیز مشخص شود. افزون بر این، آینده مناقشات سیاست خارجی که می تواند به تغییر موازنه قوا در منطقه منجر شود نیز در نظر گرفته خواهد شد و تاثیر جهت گیری سیاست خارجی هندوستان بر ایران نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

یک – نقش ایران در سیاست خارجی هندوستان

هندوستان از موقعیت درخشانی در صحنه بین المللی برخوردار است، چرا که قدرتی منطقه ای در منطقه بسیار خطرناک جنوب آسیا است و از همین رو نقش برجسته ای در سیاست خارجی  بین المللی ایفا می کند. به همین دلیل سایر کشورها بویژه ایالات متحده به این کشور به عنوان عامل ایجاد ثبات در منطقه نگاه می کنند. سیاست خارجی این کشور که از رویکردی اخلاقی در مناسبات بین المللی برخوردار بود، به تازگی شاهد تغییراتی بوده است - سیاست مبتنی بر منافع - که بر مناسبات با برخی از کشورها از جمله ایران تاثیر گذاشته است.

هندوستان در سیاست خارجی خود، به دنبال سیاست «مرزهای گسترده» است که تنگه هرمز و خلیج فارس در غرب، تنگه مالاکا و دریای جنوب چین در شرق، آسیای مرکزی در شمال، و قطب جنوب در جنوب را در بر می گیرد. این سیاست باعث شده ایالات متحده که مناسباتش با ایران دچار تنش بی سابقه ای شده، به هندوستان – متحد استراتژیکش در منطقه – اجازه دهد نقش آفرینی بزرگتری در افغانستان بر عهده بگیرد تا خروج ایالات متحده از این کشور منجر به ایفای نقشی بزرگتر ایران در این منطقه نشود. در مواجهه با بحران های شدیدی که امروز میان ایران از یک سو و ایالات متحده و کشورهای عربی از سوی دیگر شکل گرفته، هندوستان با ایجاد تغییر در روابط خارجی، منافع خود را معیاری برای ایجاد توازن در این روابط قرار می دهد؛ از جمله تغییر سیاست سنتی خود در خاومیانه که بر توازن قوا بین سه قدرت منطقه ای تاثیرگذار – یعنی کشورهای خلیج فارس، ایران و اسراییل – متکی است.

تنش های موجود بین ایالات متحده و ایران، به ضرر فعالیت های بخش خصوصی هندوستان تمام شد. بویژه هنگامی که نوبت به سیاست نگاه به شرق و همچنین حفظ مناسبات عمیق با کشورهای منطقه از جمله ایران می رسد که برای هندوستان بسیار مهم است. اما نهایتا هندوستان مجبور شد در برابر اراده ایالات متحده تسليم شود و سطح مناسبات تجاری خود را با ایران کاهش دهد، هر چند که این کار بر تلاش هندوستان برای تبدیل شدن به یک قدرت فرا منطقه ای خدشه وارد کرد. چراکه این کشور نیاز دارد ۷۳٪ از انرژی مورد نیاز خود را از خارج وارد کند. البته کاهش کنونی در مناسبات بین هندوستان و ایران در اثر فشار آمریکا بر جامعه بین المللی از جمله هندوستان موقتی است. این کشور به ایران و آسیاى صغیر به عنوان بازار بالقوه کالا و انرژی می نگرد و اگرچه مناسبات تجاری خود با تهران را کمی کاهش داده اما به دنبال ایجاد یک تعادل ژئوپلتیک خواهد بود که می کوشد آن را در این منطقه حفظ کند.

چند عامل است که موجب می شود هندوستان به طور موقت مناسبات خود با ایالات متحده و کشورهای خلیج فارس را بر روابطش با ایران ترجیح دهد:

·        تعاملات تجاری با کشورهای منطقه خلیج فارس

·        تامین بیش از نیمی از نفت و گاز هندوستان از منطقه خلیج فارس

·        افزایش نفوذ و تاثیرگذاری چین در منطقه

این مسائل باعث شده هندوستان تلاش کند خود را به مثابه یک قدرت با نفوذ در منطقه مطرح کند تا اگر ایالات متحده بخواهد گزینه های استراتژیک خود را در منطقه ای که همه چیز در آن به سرعت در حال تغییر است در نظر بگیرد، نقش فزاینده هندوستان نادیده گرفته نشود. لذا هندوستان تغییراتی استراتژیک در سیاست خارجی خود را به نمایش گذاشته که تلاش نخست وزیر این کشور، نارندرا مودی برای تبدیل این کشور به یک رهبر جهانی، اتخاذ سیاست های اقتصادی باز و شراکت استراتژیک با همه کشورها، برگزاری دیدارهای دو طرفه و امضای توافقنامه های همکاری با کشورهای خاورمیانه از جمله کشورهای منطقه خلیج فارس، اسراییل و مصر، سفر به کشورهای عربی منطقه و دیدار از آنها در همین چارچوب صورت می گیرد. دولت مودی برخی از پیش فرض هایی را که بر مناسبات خارجی هندوستان حاکم بود نادیده گرفت. بر اساس این نگرش، هندوستان اگرچه ایران را همسایه ای مهم و منبع انرژی می داند، اما در عین حال، مایل به درگیر شدن با ایالات متحده نیست. این کشور صرفا می خواهد تا ایالات متحده با توجه به مشارکت بین این دو کشور، دیدگاه هندوستان را در نظر بگیرد. بنابراین، اگرچه هندوستان واردات نفت خود را از ایران متوقف کرد – هرچند که ایران سومین منبع واردات نفت این کشور بود – اما بعید به نظر می رسد که هندوستان تحت نخست وزیری مودی به طور کامل با ایالات متحده در مواجهه اش با ایران همراه شود. به رغم روابط نزدیک بین واشنگتن و دهلی نو، نادیده گرفتن ملاحظات جغرافیایی و تاریخی به شدت برای هندوستان پرهزینه خواهد بود، بویژه با توجه به این که ایران بر نزدیک شدن به پاکستان و چین پافشاری کرده است.

دو - پیشرفت مناسبات ایران و هندوستان

روابط بین ایران و هندوستان دستخوش تغییراتی بوده است. آغاز واقعی این مناسبات از اوایل دهه ۱۹۹۰ بود. دوره های پیش از آن دچار تنش بود. هنگامی که بین هندوستان و پاکستان در سال های ۱۹۶۵ و ۱۹۷۰ جنگ در گرفت، ایران به پاکستان کمک نظامی کرد. هندوستان از به انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۹۷۹ استقبال کرد و کوشید تا با نزدیک شدن به حکومت جدید، اختلافات را حل و فصل کند. اما در جنگ ایران و عراق آغاز شد، هندوستان در کنار ایران قرار نگرفت و به دلیل میل به حفظ منافع نفتی خود با این دو کشور، می خواست تا فاصله یکسانی از هر یک از این دو داشته باشد. از طرفی نگران بود انقلاب شیعی به هندوستان که از یک اقلیت مسلمان برخوردار است، صادر شود. پس از دیدار نخست وزیر هندوستان نارسیم ها در سال ۱۹۹۳ از ایران مقامات دو کشور با هدف تحکیم و تقویت روابط دو جانبه، دیدارهای رسمی برگزار کردند. در همین چارچوب، توافق دهلی نو امضا شد که به تغییر کیفی چشمگیری در مناسبات این دو کشور منجر شد و تعهد آنان به عمق بخشیدن به همکاری ها در زمینه نظامی و اقتصادی را تکرار می کرد.

چند عامل منجر به افزایش رشد مناسبات هندوستان و ایران شده است، از جمله:

·         روابط تجاری بین ایران و هندوستان از طریق طیفی از فعالیت های مشترک

·         توسعه شبکه های زیرساختی برای تسهیل انتقال کالا و محصولات از طریق ایران و افغانستان به آسیای مرکزی.

·         وخیم شدن اوضاع در افغانستان (نقش آفرینی در تثبیت شرایط پس از جنگ آمریکا علیه افغانستان)

·         پشتیبانی ایران از مواضع هندوستان در خصوص کشمیر (ایران کشمیر را بخش جدایی ناپذیر از هندوستان می داند)

با این همه، تقویت روابط هندوستان با اسراییل بویژه در امور نظامی، بر روابط ایران و هندوستان تاثیر گذاشته است. همچنین روابط بین هندوستان و ایالات متحده و اختلاف نگرش این دو کشور در خصوص اسراییل، بر روابط طرفین تاثیر گذاشته است. هندوستان همواره خواهان آن بوده است تا در مناسبات خود با همه طرف ها، موازنه برقرار کند، اما این امر دیگر ممکن نیست چرا که ایالات متحده از متحدان خود خواسته است تا به محاصره دولت ایران را که دشمن ایالات متحده است شدت بخشند.

در آغاز هزاره جدید، مناسبات هندوستان و ایران سرعت گرفت. تغییر استراتژیک در روابط بین این دو کشور، پس از اعلامیه تهران در سال ۲۰۰۳ – با عنوان «چشم اندازى جهت مشارکت استراتژیک برای منطقه ای با ثبات امن و شکوفا، و جهت ارتقاى همکاری های جهانی و منطقه ای» – صورت پذیرفت. این اعلامیه شامل همکاری در بخش های متعددی از جمله حمل و نقل، انرژی، صنایع، علم، تکنولوژی، و کشاورزی می شد. تنها موضوع مورد اختلاف در این دوره، راى هندوستان در سال ۲۰۰۵ در خصوص قطعنامه آژانس بین المللی اتمی كه علیه ایران بود. طی این دوره، این دو کشور برای حل اختلافات و تنش هایی که هر از گاهی میان آنان رخ می داد، «استراتژی گفتگو» را با هدف بررسی فرصت های همکاری از جمله افزایش صادرات بویژه تسلیحات هندی به ایران، انتخاب کرده بودند. اما ایالات متحده و اسراییل با این تحولات مقابله کردند و در سال ۲۰۰۴ به هندوستان توصیه کردند تا همکاری خود را بویژه در زمینه های دفاعی و انرژی با ایران کاهش دهد و هندوستان نیز این توصیه را پذیرفت. ایالات متحده و کشورهای خلیج فارس همچنین می کوشند تا هندوستان را متقاعد کنند که واردات نفت ایران را با افزایش واردات نفت از کشورهای منطقه خلیج فارس جایگزین کند و این تلاش ها نیز موفقیت آمیز بوده اند.

افزایش تنش ها با کشور همسایه، پاکستان، و همچنین نزدیکی اروپا به تهران باعث شده است تا هندوستان از گرفتن موضعی قاطعانه در خصوص تهران – به رغم فشارهای موجود – خودداری کند؛ بویژه به این دلیل که بازارهای باز ایران و سرمایه گذاری بلند مدت در منابع گاز و نفت این کشور، موجب وسوسه هندوستان می شود تا مبادا این کشور فرصت ها را از دست بدهد و دشمن اصلی آن، چین از آن سود برد. اما هندوستان در نهایت مجبور به تسلیم در برابر اراده آمریکا خواهد شد و از ترس حمایت ایالات متحده از پاکستان، از تحریم های ایالات متحده علیه ایران پیروی خواهد کرد. افزون بر این به نفع هندوستان نیست که به خاطر بهبود مناسبات با ایران، روابطش را با کشورهای خلیج فارس - به ویژه به دلیل منافع اقتصادی که برایش دارد - دچار تنش کند. در سال های اخیر، هندوستان با امارات متحده عربی، قطر، و عمان توافقنامه های همکاری دفاعی امضا کرده است. همچنین دهلی نو خواهان امضای همکاری دفاعی با عربستان سعودی است.

ایران در روابط خود با هندوستان به سطح پیشرفته ای رسیده است. در سال ۲۰۱۸، این کشور به سومین تامین کننده نفت هندوستان – پس از عراق و عربستان سعودی – تبدیل شد. برای نخستین بار، در سال ۲۰۱۳، هندوستان پول نفت ایران را به جای دلار با روپیه پرداخت. افزون بر این، بسیاری از پالایشگاه های هندوستان نفت خام ایران را ترجیح می دهند. به همین دلیل بود که در سال ۲۰۱۸، هندوستان خواهان معافیت از تحریم های تحمیلی ترامپ علیه ایران شد. ایران همچنین از اهمیت استراتژیکی برای هندوستان در زمینه مبارزه با تروریسم بویژه در افغانستان و پاکستان برخوردار است. همچنین هندوستان از ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی برتر آن، به مثابه کانالی برای تجارت با دیگر کشورها استفاده می کند. اما سرمایه گذاری بزرگ چین در این منطقه موجب نگرانی هندوستان شده است. احتمالا به همین دلیل است که هندوستان ۵۰۰ میلیون دلار در بندر چابهار ایران با اهداف ارتباطی سرمایه گذاری کرده است. 

اگرچه هندوستان مناسبات گسترده ای با ایالات متحده دارد، اما این کشور از نقشی که ایالات متحده در خاورمیانه بازی می کند خشنود نیست. ایران در زمینه اوضاع امنیت داخلی در کشورهای آسیای میانه، بویژه به دلیل ترس از نفوذ مجدد اسلام گرایی سنی در این منطقه، با هندوستان همدلی دارد. بنابراین، هندوستان امیدوار است که مناسبات قوی با ایران و سایر کشورهای مسلمان به کاهش نگرانی میان اقلیت های مسلمان در این کشور کمک کند. دهلی نو از طرفی می کوشد تا با تقویت روابط خود با تهران، از نفوذ چین و پاکستان بکاهد و معتقد است تقویت مشارکت با ایران برای رویارویی با رقبای منطقه ای (مثل چین و پاکستان) و همچنین منافع تجاری در آسیای مرکزی، امری ضروری است. از آنجا که ایران یک منبع حیاتی نفت خام و گاز طبیعی است، هندوستان علاقه ویژه ای برای تقویت مشارکت نفتی با این کشور داد. همچنین سرمایه گذاری شرکت های هندی در بازار نفت ایران نقش مهمی در تامین نیازهای پالایشگاه های هندی خواهد داشت.

با این همه، رویکرد اخیر هندوستان در خصوص تقویت روابط اقتصادی با ایران، در تضاد شدیدی با منافع طرف های ثالث است که با هندوستان روابط مستحکمى دارند. هندوستان همکاری های اقتصادی مستحکمی را با اکثر کشورهای منطقه عربی برقرار کرده و همچنین همکاری های نظامی و اقتصادی خود را با اسراییل نیز توسعه داده است. همین امر در دوره اخیر باعث افزایش تنش ها با ایران شده و بی شک توان کلی هندوستان برای توسعه روابط با ایران – آنگونه که امید آن را داشت – تحت تاثیر قرار خواهد داد.

سه - چالش های پیش روی روابط ایران و هندوستان با توجه به تحریم های ایالات متحده

هندوستان در میان کشورهای رو به رشدى که ایران می کوشد روابط خود را با آنها تقویت کند، جایگاه نخست را دارد و ایران در تكاپوست كه از كوشش هندوستان برای تبدیل شدن به یک قدرت بین المللی با نفوذ سود برد. همچنین هندوستان از تکنولوژی و توان ساخت تسلیحات برخوردار است و دومین قدرت بزرگ در آسیا پس از چین به شمار می رود و به دلیل صنایع متعدد و خودکفایی در همه زمینه ها، خود را همتای قدرت چین می داند.

هرچند هندوستان با اسراییل مناسبات استراتژیک برقرار کرده و با این کشور همکاری های چشمگیری در زمینه های نظامی، تکنولوژیک، اطلاعاتی و اقتصادی دارد، اما ایران نمی خواهد فرصت همکاری استراتژیک با هندوستان را از دست بدهد و از قافله کشورهای نفت خیز آسیایی که هندوستان در تلاش است با آنها روابط استراتژیک ایجاد کند، باز بماند. ایران از حضور وسیع شیعیان در هندوستان برای نزدیک شدن به دهلی نو سود می برد. طبق گزارش «پیو» در سال ۲۰۰۹، تعداد مسلمانان شیعه در هندوستان بین ۱۶ تا ۲۴ میلیون نفر است که بخشی از ساختار اداری و سیاسی هندوستان به شمار  رفته و در نیروهای امنیتی هندوستان نیز به خدمت گرفته شده اند. اکثریت شیعیان در هندوستان از اپوزسیون تحت حمایت ایران در بحرین و یمن پشتیبانی می کنند. همچنین در صورت برداشته شدن تحریم ها از روی ایران، هندوستان می تواند یکی از بزرگترین تامین کنندگان تسلیحات و سخت افزارهای نظامی ایران باشد؛ از جمله تامین سخت افزارهای نظامی روسی مانند جنگنده های روسی میگ-۲۹، کشتی های جنگی، زیردریایی، تکنولوژی موشکی و تانک، باتریهای زیردریایی کلاس کیلو و ... . همچنین در صورتی که هر یک از این دو کشور وارد جنگ شود، آن کشور از حق استفاده از پایگاه های نظامی کشور دیگر در عملیات جنگی برخوردار است.

ایران می کوشد تا از متغیرهای بین المللی برای تقویت سرمایه گذاری هندوستان در بخش های مختلف کشورش از جمله جاده ها و استخراج نفت سود برد. این تحولات در سایه مشارکت متزلزل بین ایران و کشورهای اروپایی صورت می پذیرد. نخست وزیر هندوستان نارندرا مودی طی دیدار از تهران در ماه مه ۲۰۱۷، هشت یادداشت تفاهم در جهت ارتقاى همکاری های اقتصادی و تجاری امضا کرد. علاوه بر این، هندوستان توافقنامه سه جانبه ای با ایران و افغانستان در زمینه کشتیرانی و احداث راه امضا کرده است. هندوستان می تواند جایگزینی برای ایران در مقابله با انزوای بین المللی تحمیل شده از سوی آمریکا باشد. این کشور در بخش تکنولوژی – بویژه فناوری هسته ای – نیز برای ایران بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه ایران می کوشد تا با دستیابی به فناوری، زرادخانه هسته ای خود را توسعه دهد. اما به رغم تحولات اخیر در روابط اقتصادی بین ایران و هندوستان، ریسک های ژئوپلتیک ممکن است مانع پیشرفت همکاری های اقتصادی بین دو کشور در آینده شود.

هندوستان در مناسباتش با ایران، با چند چالش مواجه است. افزون بر این چالش ها، موضوع تحریم های آمریکا علیه ایران است که دهلی نو را وادار کرده تا روابطش را نه تنها با ایران، بلکه با قدرت های منطقه ای در خاورمیانه – از جمله کشورهای خلیج فارس و اسراییل – مجددا ارزیابی کند. هندوستان همچون سایر وارد کنندگان نفت، باید در منابع انرژی خود تنوع به وجود آورد تا از تاثیر تحریم های آمریکا بکاهد. اگرچه هندوستان دومین خریدار نفت خام ایران پس از چین است، مناسبات انرژی این کشور با ایران – بویژه پس از عدم تمدید معافیت خرید نفت ایران – به شدت تغییر کرده است. به رغم مشوق هایی که ایران به هندوستان داده بود، اصرار واشنگتن به توقف صادرات نفت از سوی ایران، دهلی نو را وادار کرد تا موضع خود را تغییر دهد و با خواست ترامپ موافقت کند. این امر متحدان تولیدکننده نفت واشنگتن را تشویق کرد تا تولیدات خود را برای برآوردن نیاز کشورهایی که به نفت ایران وابسته بودند – از جمله هندوستان – افزایش دهند. همچنین امارات متحده عربی به دهلی نو اطمینان و قول داد که هر گونه کمبودی را که هندوستان به دلیل شرایط کنونی با آن رو به رو شود، بر طرف خواهد کرد. افزایش شدید تنش ها در تنگه هرمز به دلیل حمله مستقیم به تعدادی نفت کش و ربودن تعدادی دیگر، به طور فزاینده ای هندوستان را وادار کرده تا بر کشورهای صادر کننده نفت با ثبات تر – بویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی – تکیه کند که مناسبات مثبتی با نظم جهانی دارند.

مقامات هندوستان و امارات متحده عربی دیدارهایی از کشور مقابل داشتند و توافقنامه هایی امضا نمودند. تعدادی یادداشت تفاهم در زمینه های فضای مجازی، دفاعی، حمل و نقل زمینی و دریایی، کسب و کارهای کوچک و متوسط، کشاورزی، نیروی انسانی، رسانه ها و انرژی نیز به امضا رسید. علاوه بر این، این دو کشور تعدادی توافقنامه و یادداشت تفاهم در زمینه ورزش های دریایی، نیروی انسانی، راه آهن و بازار سرمایه نیز منعقد کردند.

به نفع هندوستان نیست که به خاطر ایران، در روابط خود با کشورهای خلیج فارس تنش ایجاد کند، بویژه به این دلیل که شورای همکاری خلیج فارس شریک تجاری عمده هندوستان به شمار می رود. همچنین حدود ۶ میلیون کارگر هندی در میان نیروی کار مهاجر در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس وجود دارند که منجر می شود تا پول زیادی از سوی این کارگران به هندوستان ارسال شود. در واقع، تحولات موجود در روابط هندوستان با کشورهای منطقه خلیج فارس،‌ باعث کاهش واردات نفت هندوستان از ایران شد. هندوستان همچنان تلاش می کند تا کانال ارتباطی را با ایران گشوده نگه دارد، با این امید که فشار آمریکا بر تهران کاهش یابد و توافقی در خصوص برنامه هسته ای این کشور حاصل شود.

در خصوص برجام نیز واکنش دیپلماتیک رسمی هندوستان به خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران، محتاطانه بود و خواستار رسیدن به راه حلی صلح آمیز در خصوص موضوع هسته ای ایران از طریق دیالوگ، تلاش های دیپلماتیک، و احترام به حق استفاده صلح آمیز ایران از انرژی هسته ای تاکید شده بود.

این چالش ها بر روی روابط ایران و هندوستان از یک سو و روابط بین هندوستان و کشورهای خلیج فارس از سوی دیگر سایه افکنده است. کاهش شدید خرید نفت ایران از سوی هندوستان، به احتمال زیاد آغاز فصل جدیدی در مناسبات بین هندوستان و ایران – حداقل تا انتخابات بعدی ایالات متحده – است.

نتیجه گیری

در این مقطع، فرایند بهبود روابط هندوستان با ایران تا حد زیادی به روابط ايالات متحده با ایران بستگی دارد. انتظار می رود که هندوستان از منافع عمده خود در منطقه، بویژه بندر چابهار و ارتباط با آسیای مرکزی و افغانستان چشم پوشی نکند. در دراز مدت، موضع هندوستان در خصوص ایران به شدت به روسای جمهور آینده ایالات متحده بستگی خواهد داشت. در این مرحله، شرایط پر از تنش و چالش است، اما در آینده ممکن است فرصت هایی فراهم شود که به ایران و هندوستان اجازه خواهد داد تا سیاستی مبتنی بر همکاری و هماهنگی همه بخش های منطقه ترسیم کنند.

هندوستان همچون دیگر کشورهای عضو بریکس، در جستجوی نقشه راه جدیدی است که با نقشه راه ایالات متحده برای توسعه متفاوت باشد. این کشورها سیاست خارجی خود را با این فرض اداره می کنند که ایالات متحده دیگر تنها ابرقدرت اقتصادی نیست و نقش آن در سطح جهان رو به زوال است. روابط میان هندوستان و ایران ممکن است کم شود، اما به طور کامل قطع نخواهد شد چرا که هندوستان نیاز فزاینده ای به انرژی دارد، اختلافاتش با چین در حال افزایش است و از آن واهمه دارد که اگر هندوستان از همه پروژه های ایران خارج شود، چین این خلأ را پر خواهد کرد. هندوستان به رغم روابطش با ایالات متحده و کشورهای عضو شورای خلیج فارس، می کوشد تا با افغانستان، پاکستان، و ایران، شبکه منطقه ای را ایجاد کند. بنابراین، به رغم مخالفت با غرب، ایران همچنان بخش عمده ای از محاسبات آینده هندوستان باقی خواهد ماند. این استراتژی فقط در صورتی تغییر خواهد کرد که ایالات متحده خسارت هندوستان را در پی کاهش روابط با ایران جبران کند و کشورهای خلیج فارس موفق شوند تا از طریق مشوق های اقتصادی، به هندوستان نزدیک شوند، و با توجه به تاثیر منفی تهران بر امنیت و ثبات در منطقه خلیج فارس، مناسبات دهلی نو با ایران به کمترین میزان ممکن کاهش یابد.

 
[1] نگارنده از واژه جعلی خلیج عربی استفاده کرده است که در متن تصحیح شد.

منبع: روابط ایران و هندوستان با توجه به تحریم های آمریکا: چالش ها و چشم انداز آینده