گفتگو با امنیت و گفتگو در باب امنیت (نشست)

ارائه سید حسین شهرستانی - دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران

مطلب زیر گزارشی است از ارائه سید حسین شهرستانی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران در «نشست اصحاب علوم انسانی هنر و رسانه درباره افزایش قیمت بنزین و اعتراضات پس از آن» که در روز دوشنبه 4 آذر 1398 در باشگاه هنر و اندیشه حوزه هنری تهران برگزار شد.

شهرستانی در این ارائه با اشاره به اینکه تفکر سیاسی در کشور ما فاقد دستور زبانی برای گفتگوست و زمینه‌های گفتگو با اختلال مواجه است بیان می دارد که به دلیل فقدان گفتگو با امنیت و درباره امنیت در کشور ما، باب اندیشه درباره امنیت بسته می ماند و امکان شکل گیری تفکر سیاسی نیز از دست می رود. در نتیجه طرف های مختلف به جای گفتگو با هم صرفا تولید بیانیه می‌کنند.

شهرستانی در ابتدای ارائه خود گفت: این یک نیاز مهم و جدی است که مسئله فعلی و سخن گفتن درباره جامعه فعلی ایران باید در انضمامیت با آنچه پیش روی ما قرار دارد، طرح شود. در این شکل است که تفکر سیاسی جدی شکل می‌گیرد. و الا اینکه ما آراء و بیانیه‌های خودمان را به مناسبت‌های مختلف طرح و بازخوانی کنیم اتفاقی رخ نخواهد داد. درواقع در این نقطه است که در پدیدار شناسی واقعه و در تماشای رخدادهای سیاسی و فراموش کردن لحظه‌ای نظریه‌ها و بازیادآوری مجدد آنها در لحظۀ مواجهه با پدیده‌هاست که گفتار سیاسی شکل می‌گیرد.

انسداد سیاسی نتیجه عدم گفتگو

ما امروزه با دو شکل از گفتار روبه‌رو هستیم که برای ما انسداد سیاسی ایجاد کرده‌است. یک طرف گفتار امنیتی است که همه آن را تخطئه می‌کنیم. و طرف دیگر گفتاری است که ابتدا خودش را از مسئله امنیت فارغ می‌کند و از منظر و دریچه دیگری، چشم‌انداز جدیدی را پیش‌روی ما باز می‌کند. اما در واقع از طرح مسئله امنیت طفره می­رود. به این معنا که در این گفتار حصار امن خودمان را پیدا می‌کنیم که بدون آنکه متعرض به گفتگوی درباره امنیت و گفتگوی با امنیت بشویم، نظریه‌ها و اندیشه‌های سیاسی‌مان را طرح کنیم. در این نقطه است که گفتگوی سیاسی در ایران عقیم می‌‌شود. دراین شرایط هیچ‌گاه ما تلاش نمی‌کنیم که مسئله امنیت، گفتار امنیتی و موضوع امنیت را ازمنظر و در هم‌نشینی و هم‌سخنی با نهاد امنیت مطرح کنیم.

وی با تاکید بر نقطه آغاز گفتگوی سیاسی در آراء افلاطون و در فلسفه سیاسی پس از رنسانس، تاکید کرد که گفتگوی سیاسی در ایران دچار اختلال شده و دلایل این اختلال فقدان دستور زبان برای حرف زدن یا به عبارتی تفکر سیاسی و اختلال در زمینه‌های گفتگو است. زمینه‌های گفتگو یا زمان-مکان که حافظه به عنوان شرایط اساسی گفتگو در آن شکل می‌گیرد، دچار اختلال شده‌است. و اکنون جای حافظه مشترک ما را روایت‌های اگزجره‌ای از گذشته و درخواست‌های اگزجره‌ای از آینده گرفته‌است.

تولید بیانیه به جای گفتگو

به عبارتی در طرف گفتار امنیت، حافظه تاریخی حکایت از یک خاطره ازلی و وحدت عظیمِ خالصِ دهه شصتی دارد که با این راهپیمایی‌ها می‌خواهد آن خاطره را به منصه‌ی ظهور برساند. هرچیزی هم که کوچکترین اختلالی در این تصویر و ایماژ ایجاد کند آن را به خطر می‌اندازد و در مقابل آن پروژه‌ای را آغاز می‌کند که این وحدت امت‌وار را بازگرداند. و از طرف دیگر خاطرات متمایزی از این وحدت همچون خاطره‌هایی از سرکوب تولید می‌شود. در نتیجه ما به جای گفتگو اساسا تولید بیانیه می‌کنیم. و جامعه‌ای هستیم مملو از بیانیه. که این خود پژواکی از ساختار رسانه‌ای جمهوری اسلامی است که گفتگو را به بیانیه صادر کردن تبدیل می‌کند. در این میدان ما به گفتگو با امنیت و درباره امنیت که نقطه آغاز تفکر سیاسی است نمی‌رسیم. شرط امکان تفکر سیاسی، اندیشه در باب امنیت است که بر سایر مفاهیم سیاسی مثل عدالت و آزادی تقدم دارد. نهاد امنیت که به گفتگو درباب امنیت تن نمی­دهد و نهاد علم که از مساله امنیت سبکسرانه می­گذرد، هر دو در فقدان تفکر سیاسی می م­اند.

ما مسئول و مکلف هستیم که از متولی امنیت درخواست کنیم که درباره کار خودش با ما گفتگو کند و متقابلا مسئله او را درک کنیم  و در باب شرایط میدان بیاندیشیم.

گزارش نهمین گردهمایی اصحاب علوم انسانی، اجتماعی، هنر و رسانه +صوت افزایش قیمت بنزین و اعتراضات پس از آن - آذر ۱۰، ۱۳۹۸