انتخابات فلسطین: بازگشت سلام فیاض

جوزف مسعد

میدل ایست.آی

18 مارس 2021

رهبران جنبش فتح برای پیروزی در انتخابات تشکیلات خودگردان فلسطینی که در ماه می برگزار خواهد شد، به هر ترفندی دست می‌زنند. این انتخابات رقابتی میان محافظه‌کاران دست راستی، لیبرال‌های میانه‌رو و سوسیالیست‌های رادیکال نیست، بلکه نبردی است میان جناح‌های مختلف دست راستیِ نئولیبرالِ طرف‌دار پیمان اسلو و اشخاص سرشناس.

رهبران فعلی فتح و تشکیلات خودگردان قصد ندارند دست به مخاطره بزنند. آن‌ها به‌طور ضمنی به تهدید مروان برغوثی پرداختند. برغوثی فعال سیاسی است که از سال 2002 در زندان‌های اسرائیل به سر می‌برد، اما هنوز هم از درون سلولش بر جنبش تأثیرگذار است. چند روز پیش هم فتح، ناصر القدوه، خواهرزاده یاسر عرفات، را به دلیل رقابت انتخاباتی با محمود عباس از جنبش اخراج کرد.

اما کسانی که خواهان نجات تشکیلات خودگردان از دست محمود عباس هستند، چه از میان رقبای داخل فتح و چه از میان اشخاص فن‌سالار مستقل، به راحتی دست از تلاش برنمی‌دارند؛ آن‌ها به‌تازگی از آخرین نامزد انتخاباتی‌شان پرده‌برداری کرده‌اند، سلام فیاض نخست‌وزیر پیشین تشکیلات خودگردان. فیاض در مصاحبه با روزنامه فلسطینی القدس اعلام کرد، به کرانه باختری تحت اِشغال بازخواهد گشت تا به شکل مستقل در انتخابات شرکت کند.

دولت وحدت ملی

فیاض اعلام کرد به دنبال ائتلاف با نمایندگان مستقل مجلس است. او اضافه کرد انتخابات باید منجر به تشکیل یک دولت وحدت ملی شود که همه را در بر بگیرد، «و نه یک دولت اکثریت». البته، فیاض اعلام کرد، با توجه به اختلافات میان جناح‌های فلسطینی، به‌خصوص فتح و حماس، و سرکوب آزادی بیان توسط حاکمان تشکیلات خودگردان، امکان رسیدن به چنین وحدتی از طریق انتخابات بسیار سخت خواهد بود.

  فیاض اعلام کرد به دنبال ائتلاف با نمایندگان مستقل مجلس است. او اضافه کرد انتخابات باید منجر به تشکیل یک دولت وحدت ملی شود که همه را در بر بگیرد، «و نه یک دولت اکثریت»

فیاض که پس از کودتای فتح علیه حماس میان سال‌های 2007 تا 2013 به‌عنوان نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان خدمت می‌کرد، اکنون به‌عنوان پژوهشگر مهمان در دانشگاه پرینستون تدریس می‌کند. فیاض از سال 1987 تا 2001 در صندوق بین‌المللی پول کار می‌کرد. او در نیمه دوم دوران تصدی‌اش، به‌عنوان نماینده صندوق در کرانه باختری و نوار غزه مقیم شد. او در سال 2002 به مقام وزارت امور مالی تشکیلات خودگردان رسید. 

شیمون پرز فیاض را «اولین هوادار ایده‌های بن‌گوریون فلسطینی» نامید. فیاض در زمان نخست‌وزیری در سال 2009 پیش‌بینی کرد تا سال 2011 اولین دولت فلسطینی ایجاد خواهد شد. به نظر می‌رسد فیاض با گذشت یک دهه از پیش‌بینی محقق‌نشده‌اش، از امیدهای پیشین خودش دست کشیده، و اگر بیانیه‌های اخیرش را باور کنیم، 180 درجه تغییر جهت داده است.

فیاض در دوران نخست‌وزیری‌اش، اسرائیل را به‌عنوان کشوری که انجیل از آن نام برده است، به رسمیت شناخت. او در این زمینه نوشت: «اسرائیل صهیونیستی کشوری است که در انجیل از آن نام برده شده است. در این سرزمین، تپه‌ها و فضاهای خالی بسیاری وجود دارد، چرا [شهرک‌نشین‌ها] از آن‌ها استفاده نکنند؟ بیایید این مسأله را قبول کنیم.» اما، او در مصاحبه اخیرش بر این نکته اصرار ورزید که فلسطینی‌ها، اکنون، باید خواستار حق ملی‌شان بر تمامی سرزمین‌هایی باشند که تحت عنوان «فلسطین تاریخی» شناخته می‌شود.

سرکوب فلسطینی‌ها

فیاض زمانی که بر سر قدرت بود، تمام اشکال مقاومت فلسطینی‌ها را به اتهام فتنه‌انگیزی سرکوب کرد، از جمله آزادی بیان و آزادی فعالیت سیاسی.

 فیاض زمانی که بر سر قدرت بود، تمام اشکال مقاومت فلسطینی‌ها را به اتهام فتنه‌انگیزی سرکوب کرد، از جمله آزادی بیان و آزادی فعالیت سیاسی

هم‌زمان که نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان مشغول سرکوب فلسطینی‌ها بودند، فیاض در یک مصاحبه با هاآرتص به خوانندگان اسرائیلی تضمین داد: «فتنه‌انگیزی اشکال مختلفی به خودش می‌گیرد (چیزهایی که گفته می‌شود، کارهایی که انجام داده می‌شود، تحریک‌‌ها)، اما روش‌هایی برای برخورد با آن وجود دارد. ما در حال برخورد با آن هستیم.»

با این وجود، فیاض نه تنها ظاهری دموکرات به خودش می‌گرفت که فرای مناقشات میان فتح و حماس ایستاده است، بلکه همزمان اصرار داشت از دستگاه امنیتی تشکیلات خودگردان، که تحت نظارت کِیث دِیتون، ژنرال ارتش ایالات متحده، آموزش دیده بود، تنها برای سرکوب متخلفان از قانون استفاده کرده است.

او در مصاحبه با مجله مطالعات فلسطین، مستقر در واشنگتن، تأکید ورزید که با هرگونه نقض حقوق بشر، شکنجه و دستگیر کردن افراد با اهداف سیاسی مخالف است. البته برخلاف این سخنان، نیروهای امنیتی او به لحاظ حقوق بشری سابقه عملکرد سیاهی دارند. 

همچنین، فیاض با بی‌قیدی کامل از حق بازگشت فلسطینی‌هایی که در سال 1948 توسط مهاجران یهودی اروپایی از زمین‌هایشان بیرون رانده شده بودند، صرف نظر کرد. او در این زمینه گفت: «البته، فلسطینی‌ها حق دارند در دولتی سکنی گزینند که در کرانه باختری و نوار غزه تشکیل خواهد شد.» 

ائتلاف اصلاح‌طلب

فیاض در مصاحبه اخیرش تلاش کرده است از مواضع دوستانه‌ سابقش در قبال اسرائیل فاصله بگیرد. او در این مصاحبه خواستار دست‌کشیدن از راه‌حل دو دولت شد و بر حق تاریخی فلسطینی‌ها بر تمامی فلسطین اصرار ورزید. 

فیاض جدید و رادیکال حتی تأکید داشت فتح نیز خط حماس و جهاد اسلامی را بپذیرد (برگزاری انتخابات نه بر طبق دستور‌العمل‌های پیمان اسلو، بلکه بر پایه طرد تمام و کمال آن پیمان). او خواستار این مسأله شد که فلسطینی‌های ساکن در شرق بیت‌المقدس اشغالی همان‌طور که در انتخابات پیشین تشکیلات خودگردان از حق رأی برخوردار بودند، در این انتخابات نیز شرکت کنند. 

شایعاتی وجود دارد در این مورد که حضور فیاض در انتخابات با ابتکار حکومت امارات متحده عربی صورت گرفته است. خبرنگار القدس پیرامون صحت و سقم این شایعات از فیاض سوال پرسید، که او قاطعانه رد کرد.

خلیل الشقاقی، ناظر انتخابات فلسطین و همکار ارشد در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه برندایس، در این زمینه گفت: «اگر فیاض فرد شماره دوم در لیست انتخاباتی مروان برغوثی و ناصر القدوه باشد، و یا اگر یک ائتلاف اصلاح‌طلب بزرگ‌تر وجود داشته باشد، شانس آن‌ها برای شکست فتح زیاد خواهد شد. چنین ائتلاف اصلاح‌طلبی همراه با یک لیست انتخاباتی چپ‌گرا می‌تواند بر آرایش دولت ائتلافی بعدی تأثیر بگذارد.»

استلزامات جالب توجه

این اولین باری نیست که فیاض به صحنه انتخاباتی ورود می‌کند. او در سال 2006 نیز در لیست انتخاباتی «مسیر سوم» حضور داشت. مسیر سوم نیز حزبی مستقل از سایر جناح‌های فلسطینی بود که توسط فیاض و حنان عشراوی تأسیس شد. در آن زمان، فتح مسیر سوم را متهم کرد که توسط سیا تأمین مالی می‌شود، که آن‌ها انکار کردند. مسیر سوم در آن انتخابات 2.4 درصد از آراء را به خود اختصاص داد. مشخص نیست فیاض در انتخابات پیش رو چه درصدی از آراء را کسب کند. بازگشت فیاض به صحنه سیاسی، مسلماً جالب‌ترین اتفاق این انتخابات است. به نظر می‌رسد برخی از اعراب، اسرائیلی‌ها و قدرت‌های غربی هر کاری انجام می‌دهند تا حاکمیت تشکیلات خودگردان و همکاری‌اش با اسرائیل را در چهره‌ای جدید تکرار کنند، و با هر ترفندی شده، تمام اشکال مقاومت فلسطینی را یک بار و برای همیشه از بین ببرند. 

منبع:

Palestinian elections: The resurrection of Salam Fayyad