حوثی‌ها

اندیشکده اتحاد علیه ایران هسته ای UNAI

حوثی‌ها که به فرقه زیدیه در مکتب شیعی تعلق دارند، به جنبشی مسلحانه، سیاسی و مذهبی در یمن شکل داده‌اند که توسط ایران حمایت می‌شود. حوثی‌ها یک دهه است که با حکومت یمن در جنگ به سر می‌برند. در نتیجه این جنگ‌ها، رژیم قانونی یمن در سال 2015 سرنگون شد. جنبش حوثی‌ها با گفتمان خصمانه‌اش علیه آمریکایی‌ها و یهودی‌ها شناخته می‌شود. برای مثال، شعار این گروه چنین است: «الله اکبر! مرگ بر آمریکا! مرگ بر اسرائیل! لعنت بر یهودیان! پیروز باد اسلام!»

حوثی‌ها در سال 2004 شورشی علیه حکومت مرکزی ترتیب دادند. ایران و حزب‌الله کمک‌های محدودی به حوثی‌ها ارائه دادند، چرا که ایدئولوژی حوثی‌ها نیز متأثر از خمینی است. از سال 2009 به بعد، کمک‌های ایران شکل تسلیحاتی و آموزشی گرفت. نیروهای قدس سپاه پاسداران از طریق کشتی‌های کوچک محموله‌های تسلیحاتی‌اش را به یمن ارسال می‌کرد. 

حوثی‌ها در سال‌های 2014 و 2015 پیشرفت‌های چشمگیری در عرصه جنگ داشتند. آن‌ها در سپتامبر 2014 موفق به اشغال صنعا پایتخت یمن شدند، که در نتیجه آن، رئیس‌جمهور عبدربه منصور هادی از قدرت برکنار شد. قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سقوط صنعا را فرصتی طلایی برای ایران خواند. یک نیروی شیعی متحد ایران، پایتخت کشوری در همسایگی عربستان سعودی (اصلی‌ترین رقیب ژئواستراتژیک ایران در خاورمیانه) را تحت کنترل داشت. نیروی قدس حوثی‌ها را مطابق تصویر حزب‌الله سازمان داد و مشاوران ارشدش را برای آموزش نیروهای حوثی به آن‌جا اعزام کرد.

 قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سقوط صنعا را فرصتی طلایی برای ایران خواند. یک نیروی شیعی متحد ایران، پایتخت کشوری در همسایگی عربستان سعودی را تحت کنترل داشت

سازمان ملل در اکتبر 2015 اعلام کرد واسطه مذاکرات میان حوثی‌ها و حکومت یمن خواهد شد. در آن زمان، مقامات حکومت اعلام کردند، تمایل حوثی‌ها جهت شرکت در مذاکرات تنها تاکتیکی نمایشی است. حوثی‌ها از واگذاری سرزمین‌های اشغال‌شده (یکی از شروط قطع‌نامه 2216 شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ داخلی یمن) امتناع کرده‌اند.

روابط میان ایران و حوثی‌ها بخشی از راهبرد ایران برای کنترل آبراه‌های مهم در جهان عرب است. کسی که یمن و بنادر راهبردی‌اش را در اختیار داشته باشد، می‎‌تواند بر تنگه باب‌المندب که اروپا را به خاورمیانه متصل می‌کند، فرمان براند. ایران از طریق کنترل این تنگه می‌تواند مسیر‌های تجارت اسرائیل با آسیا را مسدود کند و به قاچاق سلاح برای گروه‌های نیابتی تروریستی مانند حماس بپردازد. ایران تلاش کرده است جای پایش را در یمن سفت کند، چرا که بدین طریق می‌تواند هر زمان که منافع‌اش در خطر بیافتد، علیرغم ضعف نسبی ناوگان نظامی‌اش، در بازارهای انرژی و تجارت جهانی اختلال ایجاد کند. 

 روابط میان ایران و حوثی‌ها بخشی از راهبرد ایران برای کنترل آبراه‌های مهم در جهان عرب است

حوثی‌ها در دسامبر 2017 علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور پیشین یمن، را ترور کردند. رهبران ایران و رسانه‌های وابسته به رژیم قتل صالح را تبریک گفتند و اعلام کردند حوثی‌ها تحت تأثیر انقلاب اسلامی 1979 ایران قرار دارند. 

کمک‌های کم‌خطر و مقرون به صرفه ایران به حوثی‌ها موجب افزایش نفوذ سیاسی و نظامی ایران در یمن شده است.

ساختار سازمانی

ساختار سازمان جنبش حوثی‌ها نامشخص و احتمالاً در حال تحول است. این جنبش کارش را در دهه 1990 و تحت ‌عنوان یک سازمان مردمی مذهبی شروع کرد، اما با گذشت زمان وارد سیاست شد و توانایی‌های نظامی‌اش را گسترش داد. پس از آن‌که در سال 2004 حسین بدرالدین حوثی، بنیادگذار جنبش، به دست نیروهای یمنی کشته شد، پدر حسین، بدرالدین حوثی رهبری جنبش را به دست گرفت. رهبر کنونی جنبش، برادر کوچک‌تر حسین، عبدالمالک الحوثی، است. ایالات متحده در سال 2021 عبدالمالک الحوثی، عبدالخالق بدرالدین الحوثی و عبدالله یحیی الحکیم، سه تن از رهبران جنبش را تحت تحریم‌های مقابله با تروریسم قرار داد. همچنین، کل گروه حوثی‌ها به‌عنوان یک سازمان تروریستی خارجی اعلام شد. بعداً، دولت بایدن به دلیل ملاحظات بشردوستانه، این تحریم‌ها را لغو کرد.

 ساختار سازمان جنبش حوثی‌ها نامشخص و احتمالاً در حال تحول است

ایران در سال 2020 سفیری جدید به نام حسن ایرلو به یمن اعزام کرد. بر اساس گزارش‌ها ایرلو یکی از افسران نیروی قدس سپاه پاسداران است. بنا به ادعای وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، این فرد متهم است به حمایت از «فعالیت‌های گروه در سرتاسر شبه‌جزیره عرب و یمن»، و همچنین، آموزش اعضای حزب‌الله در ایران. ورود ایرلو تحول مهمی است؛ یک افسر سپاه پاسداران تحت‌عنوان دیپلمات فعالیت‌های این سازمان را در کشور میزبان هدایت می‌کند. برخی از ناظران باور دارند تهران قصد دارد در عراق نیز کار مشابهی انجام دهد. 

حمایت‌های مادی و مالی ایران از فعالیت‌های خشونت‌آمیز حوثی‌ها

حوثی‌ها در سال 2004 شورشی علیه حکومت مرکزی ترتیب دادند. ایران و حزب‌الله کمک‌های محدودی به حوثی‌ها ارائه دادند، چرا که ایدئولوژی حوثی‌ها نیز متأثر از خمینی است. از سال 2009 به بعد، کمک‌های ایران شکل تسلیحاتی و آموزشی گرفت. نیروهای قدس سپاه پاسداران از طریق کشتی‌های کوچک محموله‌های تسلیحاتی‌اش را به یمن ارسال می‌کرد. همچنین، نیروی قدس به حوثی‌ها یاد داد چگونه یک حزب سیاسی وابسته ایجاد کنند. حزب انصارالله با تقلید از مدل حزب‌الله قدرت سیاسی و نظامی را ترکیب می‌کند.

مقامات رسمی یمن از مدت‌ها پیش رژیم اسلام‌گرای ایران را به حمایت تدارکاتی، مالی و سیاسی از شورشی‌های حوثی و سایر جنبش‌های جدایی‌طلب متهم کرده‌اند. سازمان ملل در گزارشی که در سال 2009 منتشر کرد، به تأیید این ادعا پرداخت. اما، هم ایران و هم حوثی‌ها هرگونه همکاری با یکدیگر را تکذیب کرده‌اند.

برای مثال، در سال 2013 یک کشتی ایرانی با محموله تسلیحاتی متوقف شد که ظاهراً عازم یمن بوده است. گزارش‌های دیگری نیز وجود دارد مبنی بر این‌که ایران از طریق حزب‌الله به یمن پول می‌فرستد.

جنگجویان حوثی از گذشته در کوهستان‌های شمال یمن آموزش می‌دیدند. نیروی قدس حوثی‌ها را در داخل یمن آموزش می‌دهد و به نظر می‌رسد فرماندهان نظامی ایران جهت مشاوره نظامی در یمن حضور دارند. عادل الجبیر، وزیر امور خارجه سعودی، در مارس 2015 مدعی شد حزب‌الله به حوثی‌ها مشاوره می‌دهد. براساس گزارش‌ها، مقامات نظامی سوری نیز در همان ماه برای کمک به حوثی‌ها در یمن حضور داشتند.

حوثی‌ها با تصرف شمال یمن و متعاقباً سرنگون‌کردن حکومت هادی، فرصتی برای ایران به وجود آوردند تا جای پایش را در یمن به‌عنوان نیروی تأثیرگذار غالب محکم کند. پس از آن، ایران بر پشتیبانی مستشاری و مادی از حوثی‌ها افزود. نیروی قدس شروع کرد به ارسال سلاح‌های پیچیده‌تر، از جمله موشک‌های ضدکشتی هدایت‌شونده، پهپادهای انتحاری، مین‌های زمینی، موشک‌های زمین به هوا و موشک‌های ضدتانک. حوثی‌ها با استفاده از کمک‌های نیروی قدس توانسته‌اند بر برخی از مهم‌ترین کاستی‌هایشان غلبه کنند، از جمله نقص در برنامه‌ریزی راهبردی، بسیج سیاسی، و کار با سلاح‌های پیشرفته.

 حوثی‌ها با استفاده از کمک‌های نیروی قدس توانسته‌اند بر برخی از مهم‌ترین کاستی‌هایشان غلبه کنند، از جمله نقص در برنامه‌ریزی راهبردی، بسیج سیاسی، و کار با سلاح‌های پیشرفته

بر اساس گزارش‌ها، نیروی قدس سپاه به منظور تقویت حوثی‌ها، برخی از شبه‌نظامیان لشگرهای خارجی‌اش را به یمن فرستاده است؛ مشابه راهبردی که در سوریه به کار برد. رویترز در مارس 2017 در این مورد نوشت: «منابع ایرانی و محلی می‌گویند تهران از متخصصان شیعی و افغان جهت آموزش واحدهای حوثی استفاده می‌کند. افغان‌هایی که در سوریه تحت فرماندهی نیروی قدس جنگیده‌اند، در میان این گروه از مستشاران حضور دارند.»

بر اساس گزارش‌ها، قاسم سلیمانی در مارس 2017 ملاقاتی میان سران نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ترتیب داد تا به بررسی شیوه‌هایی جهت قدرت‌افزایی بیشتر حوثی‌ها بپردازند. یکی از مقامات در طول جلسه بیان کرد، «یمن صحنه حقیقی جنگ نیابتی در خاورمیانه است و پیروزی در جنگ یمن به تعیین توازن قوا در خاورمیانه کمک می‌کند.» از آن زمان، ایران، به‌طور روزافزون، سلاح‌های پیچیده‌تری به صحنه یمن ارسال کرده است و حوثی‌ها مطابق با اهداف خط‌مشی خارجی ایران بر تهاجمات‌شان افزوده‌اند.

  یمن صحنه حقیقی جنگ نیابتی در خاورمیانه است و پیروزی در جنگ یمن به تعیین توازن قوا در خاورمیانه کمک می‌کند

حملات موشکی و پهپادی به عربستان سعودی

ایران تلاش کرد به‌منظور محاصره، تهدید و تحریک اسرائیل، پایگاه‌های عملیاتی در سوریه و لبنان ایجاد کند. به‌طور مشابه، رابطه با شورشی‌های حوثی، منطقه‌ای عملیاتی برای ایران فراهم می‌آورد که از طریق آن می‌تواند به متحد دیگر ایالات متحده، عربستان سعودی، حمله کند.

 رابطه با شورشی‌های حوثی، منطقه‌ای عملیاتی برای ایران فراهم می‌آورد که از طریق آن می‌تواند به متحد دیگر ایالات متحده، عربستان سعودی، حمله کند

حوثی‌ها از سال 2015 تاکنون از مناطق تحت‌کنترل‌شان بیش از صد حمله موشکی و پهپادی علیه رقیب ایران، عربستان سعودی، انجام داده‌اند. کاخ پادشاهی، پایگاه‌ها و قرارگاه‌های نظامی، پالایشگاه‌های نفت، فرودگاه بین‌المللی ریاض، و فروشگاه‌ها از جمله مناطقی بودند که هدف حمله قرار گرفتند. علاوه بر آن، همان‌طور که دفتر خدمات پژوهشی کنگره اشاره کرده است، «از سال 2016، حوثی‌ها با استفاده از مین‌های دریایی و موشک‌های ضدکشتی مرتباً به کشتی‌های تجاری و نظامی در دریای سرخ حمله کرده‌اند. براساس گزارش‌ها، برخی از تسلیحات حوثی‌ها توسط ایران فراهم شده است، از جمله موشک‌های کروز دفاعی ساحلی.»

شواهد حاکی از آن است که ایران با تخطی از تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل، در حال تسلیح و آموزش حوثی‌ها در کارزار موشکی‌شان است. یک هیأت ناظر سازمان ملل در نوامبر 2017 بیان کرد، «بررسی باقی‌مانده چهار موشک بالستیکی که حوثی‌ها به عربستان سعودی شلیک کرده بودند، نشان می‌دهد که آن‌ها احتمالاً ساخت ایران هستند.» یک هیأت تحقیقاتی دیگر در سال 2018 اعلام کرد، موشک‌ها و پهپادهایی که در حمله مورد استفاده قرار گرفته‌ بودند، «مشخصاتی همانند سلاح‌های تولیدی جمهوری اسلامی ایران دارند»، و بنابراین، هیأت تحقیقاتی «همچنان بر این باور است» که تهران موشک‌ها و سایر تسلیحات حوثی‌ها را فراهم می‌کند. 

وزارت خزانه‌داری ایالات متحده در ماه می 2018 پنج ایرانی وابسته به سپاه پاسداران و نیروی قدس را به‌دلیل نقش‌شان در تأمین موشک‌های بالستیک و دانش فنی مرتبط با آن برای حوثی‌ها مورد تحریم قرار داد. 

پس از آن‌که وزارت امور خارجه ایالات متحده در آپریل 2019 سپاه پاسداران را به‌عنوان سازمانی تروریستی اعلام و تحریم کرد، ایران بر اقدامات بدخواهانه و تهاجماتش در منطقه افزود. حوثی‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین گروه‌های نیابتی ایران، نقش فعالی در این زمینه داشته‌اند و بر حملات موشکی و پهپادی‌شان علیه زیرساخت‌های انرژی، فرودگاه‌ها و پایگاه‌های نظامی سعودی تا سطح بی‌سابقه‌ای افزوده‌اند. 

دولت بایدن در سال 2021 حوثی‌ها را از لیست سازمان‌های تروریستی خارج کرد. پس از آن، حوثی‌ها بر روی زمین قدرت بیشتری گرفتند. علاوه بر تداوم حملات موشکی و پهپادی به عربستان سعودی، آن‌ها مجدداً حمله‌ای جهت تصرف مأرب صورت دادند. اما در حالی‌که حوثی‌ها مسئولیت حملاتی، مانند حمله به بندر رأس تنوره در تاریخ 7 مارس، را پذیرفته‌اند، شواهد حاکی از آن است که این حملات احتمالاً از عراق صورت گرفته است. یکی از مشاوران دربار پادشاهی سعودی در این زمینه به وال استریت ژورنال گفت، «تمام نشانه‌ها به ایران اشاره می‌کنند.» او گفت، مشخص نیست حمله از عراق صورت گرفته یا ایران، اما از سمت یمن نبوده است.

این حمله مقارن شد با اولین دیدار دولت یمن با حوثی‌ها در تاریخ 26 فوریه 2021. با توجه به اختلافات در میان رهبری حوثی‌ها، این حملات به خاک سعودی می‌تواند بیانگر مناقشات درونی بر سر راهبرد باشد. 

کمک حزب‌الله به حوثی‌ها

حزب‌الله، سازمانی تروریستی که در لبنان فعالیت دارد و یکی دیگر از گروه‌های نیابتی ایران، روابط دیرینه‌ای با حوثی‌ها دارد. براساس گزارش‌ها، حزب‌الله در یمن حضور دارد و به آموزش و تجهیز حوثی‌ها می‌پردازد. نظر تحلیل‌گران بر آن است که حوثی‌ها درصدد هستند همانند حزب‌الله در لبنان به دولت پنهان تبدیل شوند. 

اعضای حزب‌الله خودشان تأیید کرده‌اند که گروه در یمن حضور دارد و مستقیماً علیه ائتلاف به رهبری سعودی می‌جنگند. یکی از فرماندهان حزب‌الله به فایننشیال تایمز گفت که گروه از سال 2005 آموزش به حوثی‌ها را آغاز کرد. او گفت، «آن‌ها همراه ما در ایران آموزش دیدند، سپس ما آن‌ها را در لبنان و یمن آموزش دادیم.» یکی از فرماندهان حزب‌الله در سال 2016 به پژوهش‌گران گفت، «پس از آن‌که کار ما در سوریه تمام شود، به سراغ یمن خواهیم رفت. حزب‌الله هم‌اکنون نیز آن‌جا حضور دارد. فکر می‌کنید چه کسی موشک‌های توچکا را به سمت عربستان سعودی شلیک می‌کند؟ حوثی‌های سندل‌پوش قادر به چنین کاری نیستند، ما شلیک می‌کنیم.» یکی از رهبران نظامی حوثی پس از تسلیم به نیروهای ائتلاف در سال 2017 اعتراف کرد، تأسیسات آموزشی پنهانی در یمن وجود دارد که توسط اعضای سپاه و حزب‌الله اداره می‌شوند.

ائتلاف و سازمان ملل نیز مدعی شده‌اند حزب‌الله در حال کمک به حوثی‌ها است. رئیس‌جمهور یمن، عبدربه منصور هادی، در سال 2016 مدعی شد حسن نصرالله در نامه‌ای به او نوشته است، «جنگ‌جویان ما وارد یمن شدند تا به یمنی‌ها اصل حکومت‌داری را یاد دهند.» ائتلاف ضدحوثی در ژوئن 2018 اعلام کرد هشت عضو حزب‌الله را در یمن کشته است. خالد بن سلمان، سفیر سعودی در ایالات متحده، در ماه آگوست همان سال گفت، جامعه جهانی به دو مسأله به اندازه کافی توجه نمی‌کند: «کمک‌های مستقیم رژیم ایران به شبه‌نظامیان حوثی، و همچنین، حضور فرماندهان حزب‌الله در خاک یمن.» سفیر بن سلمان در توییتی از شواهدی سخن گفت که حاکی از وجود ارتباط میان دو گروه است، از جمله تصاویری ضبط‌شده از «یک عضو حزب‌الله در یمن که به حوثی‌ها تاکتیک‌هایی جهت فریب‌کاری یاد می‌دهد، مانند استفاده از منابع آب به‌عنوان انبار اسلحه، و قاچاق جنگ‌جویان از طریق خودروهای غیرنظامیان.» عادل الجبیر مکرراً اعلام کرده است ایران و حزب‌الله مسئول حملات موشکی به خاک سعودی هستند.

نصرالله در سال 2018 به‌طور علنی از حوثی‌ها حمایت کرد. او در 29 ژوئن 2018 در یک سخنرانی عمومی به تکریم حوثی‌ها پرداخت و حتی گفت، «ای کاش می‌توانستم یکی از جنگ‌جویان شما باشم و تحت هدایت رهبران عزیز و شجاع شما بجنگم.» حزب‌الله در 19 آگوست 2018 اعلام کرد نصرالله به‌تازگی با هیأت حوثی‌ها در بیروت دیدار داشته است. 

عبدالمالک الحوثی نیز متقابلاً به ستایش از ایران و حزب‌الله پرداخته است. او همچنین قول داد که حوثی‌ها در جنگ آینده با اسرائیل دوشادوش شبه‌نظامیان حزب‌الله و فلسطینی‌ها خواهند جنگید. 

حوثی‌ها در اواخر سال 2018 گزارش دادند که به دنبال درخواست حزب‌الله برای اهداء کمک‌های مالی، در حدود 500 هزار دلار برای آن سازمان جمع‌آوری کرده‌ بودند. ایستگاه رادیویی حوثی‌ها در یک بیانیه اعلام کرد پول جمع‌آوری شده «به مقاومت در لبنان کمک خواهد کرد.» حوثی‌ها این کار را در شرایطی انجام دادند که یمنی‌ها دچار فقر، گرسنگی و بیماری هستند. چنین اقدامی نشان می‌دهد حوثی‌ها توجهی به رفاه مردم خودشان ندارند و بازیچه پروژه سلطه‌طلبی ایران در منطقه هستند. 

قرارگرفتن در فهرست سازمان‌های تروریستی و پاداش برای عدالت

عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سال 2014 حوثی‌ها را به‌عنوان یک سازمان تروریستی اعلام کردند. پارلمان عرب و بدنه قانون‌گذار اتحادیه عرب نیز در سال 2019 جنبش حوثی‌ها را به‌عنوان سازمانی تروریستی اعلام کرد. ایالات متحده در سال 2021 این جنبش را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد. اما، دولت بایدن نام جنبش حوثی‌ها را از فهرست خارج کرد. 

وزارت امور خارجه ایالات متحده در دسامبر 2019 جنبش حوثی‌های یمن را در لیست متجاوزان به حق آزادی مذهبی قرار داد. کمیسیون ایالات متحده در امور آزادی مذهبی بین‌المللی پیش از آن هشدار داده بود که حوثی‌ها به شکنجه و آزار اقلیت بهایی در یمن می‌پردازند. این کمیسیون ایران را مقصر تعصب مذهبی حوثی‌ها دانست. 

همچنین، وزارت امور خارجه ایالات متحده در دسامبر 2019 برای هرگونه سرنخی که به یافتن عبدالرضا شهلایی، عامل نیروی قدس سپاه پاسداران در یمن، منجر شود، جایزه‌ای 15 میلیون دلاری اعلام کرد. نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران، برایان هوک، گفت: «ما بابت حضور شهلایی در یمن و نقش او در فراهم‌آوردن سلاح‌های پیشرفته برای حوثی‌ها به شدت نگران هستیم.» دولت ترامپ در ماه ژانویه 2020 تلاش کرد حمله‌ای علیه شهلایی صورت دهد. گزارش‌ها حاکی از آن است که این حمله با شکست مواجه شده است.

منبع:

Houthis