نویسنده: Ana Alecsandru
1 مه 2020
گرچه همه‌گیری به معنای به تعویق افتادن اجلاس بررسی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) (RevCon) است، اما این تأخیر می‌تواند فرصتی برای بهبود وضعیت سلامتی رژیم NPT باشد.
علیرغم اینکه جلسات رودرروی دیپلماتیک در طی همه‌گیری کرونا به‌ندرت برگزار می‌شود ولی COVID-19 درنهایت تجدید تعریف از اولویت‌های هزینه‌های امنیت ملی و دفاعی را ناگزیر خواهد کرد و این می‌تواند امکان بهبود فضای سیاسی در اجلاس RevCon را در سال 2021 اتفاق می‌افتد فراهم کند. با توجه به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر و افزایش تعامل تدریجی بین اتحادیه اروپا و ایران، می‌تواند زمینه جدیدی برای همکاری بیشتر بین ایالات‌متحده تا سال 2021 فراهم شود. دو زمینه اصلی تمرکز در ماه‌های آینده، مذاکرات کنترل تسلیحات بین دو کشور است. تشخیص پیامدهای میان‌مدت و بلندمدت COVID-19 برای وزارت دفاع آمریکا بسیار زود است، اما تمرکز بیشتر بر مقاوم‌سازی جامعه و تقویت مجدد بهره‌وری اقتصادی احتمالاً منطق طرفداران مدرنیزاسیون هسته‌ای را زیر سؤال می‌برد؛ بنابراین، تمدید «معاهده New Start» (معاهده کاهش سلاح‌های استراتژیک) بهترین و عملی‌ترین گزینه برای دادن وقت به روسیه و ایالات‌متحده برای بررسی اقدامات بلند پروازانه چندجانبه برای کنترل تسلیحات است، درحالی‌که اجازه می‌دهد تمرکز فعلی آن‌ها بر همه‌گیری و تسکین اقتصادی باقی بماند.
ادامه بی‌اعتمادی:
اما با پیمان کنونی - که کلاهک‌های هسته‌ای، موشک‌ها، بمب‌افکن‌ها و پرتاب گرها را محدود می‌کند - به دلیل انقضا در فوریه 2021، ادامه بی‌اعتمادی بین ایالات‌متحده و روسیه دستیابی به این گسترش را دشوار می‌کند.
احتمال دارد چشم‌انداز رئیس‌جمهور دونالد ترامپ برای ابتکار عمل سه‌جانبه کنترل تسلیحات که شامل چین و روسیه است، چشم‌انداز مذاکرات دوجانبه (میان آمریکا و روسیه) در آینده را با مانع مواجه کند. چین فعلاً به این دلیل مخالف است که زرادخانه هسته‌ای آن بسیار کوچک‌تر از دو زرادخانه دیگر است. درحالی‌که به نظر می‌رسد توافقی وجود دارد که زرادخانه‌های هسته‌ای چین، فرانسه و انگلیس (کشورهای دارای سلاح هسته‌ای NPT) و کشورهای خارج از این معاهده (هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل) همه باید در این معاهده باشند، یک مکانیسم عملی برای انجام این کار دست‌نیافتنی است.
در صورت پیروزی جو بایدن در پست ریاست جمهوری ایالات‌متحده، به نظر می‌رسد که وی تمدید پیمان جدید استارت را دنبال خواهد کرد و همچنین می‌تواند از خروج از پیمان «آسمان‌های باز»، آخرین توافق کنترل تسلیحاتی مورد هدف دولت ترامپ جلوگیری کند. تحت دولت بایدن، ایالات‌متحده نیز احتمالاً مجدداً به برجام می‌پیوندد، به‌شرط آنکه تهران به‌شدت به توافق عمل کند. بایدن حتی می‌تواند از گروه مذاکره‌کننده توافق ایران برای پیشبرد هدف مذاکرات هسته‌ای در شبه‌جزیره کره استفاده کند.
برای رژیم NPT که قبلاً با یک سری واگرایی‌های طولانی‌مدت روبرو شده است، ضروری است که ایران به‌عنوان یک امضاکننده باقی بماند، به‌ویژه که اخیراً تنش‌ها میان ایران و ایالات‌متحده افزایش‌یافته است - به دلیل ترور سردار قاسم سلیمانی و ادعای اخیر سپاه پاسداران ایران در مورد اینکه اولین ماهواره نظامی کشور را با موفقیت در مدار قرار داده - این اطلاعیه در مورد اینکه آیا ایران به دلیل کاربرد دوگانه فناوری فضایی در حال توسعه موشک‌های بالستیک بین‌قاره‌ای است، پرچم‌های قرمز را در میان متخصصان برافراشته است (زنگ خطر را به صدا درآورده است). پرتاب ماهواره - که برای همسایگان ایران و کشورهای اتحادیه اروپا بسیار نگران‌کننده است - ممکن است استدلال ایالات‌متحده مبنی بر اینکه این کار پوششی برای توسعه موشک‌های بالستیک است که توانایی حمل سلاح هسته‌ای را دارند، تقویت کند. بااین‌حال، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، ایران با یک بحران شدید ناشی از ویروس کرونا درگیر است و تخصص علمی و بودجه خود را به‌جای تلاش‌های دیگر - ازجمله برنامه هسته‌ای - در این زمینه صرف خواهد کرد. آن دسته از کشورهای اروپایی که از سازوکار تجاری INSTEX (ابزاری در حمایت از مبادلات تجاری) برای ارسال کالاهای بشردوستانه به ایران حمایت می‌کنند، می‌توانند از این بحران برای تشویق ایران برای پیروی از برجام و تعهدات NPT خود استفاده کنند. فرانسه، آلمان و انگلیس (E3) در حال حاضر اولین معامله را با هدف تسهیل صادرات کالاهای پزشکی از اروپا به ایران با موفقیت منعقد کردند؛ اما گام‌های اخیر ایران قطعاً فشارهایی را بر حفظ این توافق وارد می‌کند.
COVID19 ممکن است نقض بعدی ایران در توافق هسته‌ای را به تأخیر بیندازد اما تهران به‌ناچار تلاش خواهد کرد قبل از هرگونه مذاکره احتمالی با ایالات‌متحده پس از انتخابات ریاست جمهوری، قدرت خود را تقویت کند.
ازآنجاکه روابط یخ‌زده آمریکا و ایران - که با شیوع ویروس کرونا کاهش هم می‌یابد - از مذاکرات دیپلماتیک جلوگیری می‌کند، این تعامل سازنده بین سه کشور اروپایی و ایران ممکن است در احیای برجام و اطمینان از پایبندی ایران به منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و خلع سلاح هسته‌ای نقش مهمی داشته باشد.
درحالی‌که کشورها تلاش خود را برای مقابله با بیماری همه‌گیر ویروس کرونا متمرکز می‌کنند، قابل‌درک است که ممکن است منابع برای سایر چالش‌های جهانی مانند افزایش خطر استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در چندین منطقه محدود باشد؛ اما تبعات بالقوه بحران COVID-19 برای رژیم NPT عمیق است. تنش‌های جاری بین کشورهای مسلح هسته‌ای را نباید نادیده گرفت. درحالی‌که تمرکز جهان در جای دیگری است، جامعه هسته‌ای باید به همکاری خود برای پیشرفت منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و خلع سلاح هسته‌ای، ایجاد پل‌های همکاری و اعتماد بپردازد که می‌تواند مدت‌ها همه‌گیر شود.