دو سناریوی پساانتخاباتی

دکتر تقی آزاد ارمکی

استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران

 این انتخابات از این نظر خیلی مهم است که درس بزرگی برای همه آدم ها است؛ هم کسانی که کنشگر مدنی هستند و بحث آنها دموکراسی و جمهوری خواهی است و هم کسانی که بحث آنها غلبه بر سلطه است. در جامعه جدید اگر بخواهید دوگانه «توده – حاکمیت» داشته باشید باید توده برای تن دادن به حاکمیت مجاب شود. یکی از راه های آن انتخابات است. اصلا شما نمی توانید جامعه ای در آینده ایران فرض کنید که به حاکمیت، حتی گروه حاکم، تن بدهد بدون اینکه رأی داده باشد. اینجا است که ما با یک نوع پیروز شکست خورده روبرو هستیم که اکثریت آراء شرکت کنندگان را آورده ولی اکثریت کسانی که باید رأی بدهند را به دست نیاورده است.

 به نظرم نظام سیاسی ما دو راه بیشتر ندارد؛ یکی اینکه بر اساس نظام توده و حاکمیت، سیاست را پیش ببرد و در حذف گروه های منتقد عمل کند. به نظر من این روش نمی تواند با این بهانه که به خواسته های توده مثل مسکن، شغل، یارانه و غیره پاسخ می دهم، پیش رود ؛ چرا که اینها نیازهای اساسی است و توده می تواند دچار یک دگردیسی شود، دین معنا که از نیازهای اساسی عبور کند و به نیازهای دیگری در جامعه جدید متوسل شود. آن وقت هزینه مدیریت این دوگانه حاکمیت و توده بیش از چیزی است که فرض می شود. به نظر می آید بحران های فراگیر شهری، نه به معنای دموکراسی خواهی و توسعه، بلکه به معنای فقر و نابرابری را در پی دارد. به نظر من این مسأله ای است که دولت جدید باید به آن توجه کند که چگونه نارضایی هایی توده ای جامعه مدنی را می خواهد پاسخ دهد.

سناریو دوم این است که از همه گروه های ملی، حتی شکست خورده، هم دعوت شود و اینجا است که یک با جمهوری خواهی و دموکراسی خواهی بعد از چنین انتخاباتی روبرو هستیم. یعنی آقای رئیسی تبدیل می شود به کسی که از همه دعوت کند. آن وقت این «همه» چالش ها و مشکلات دیگری در پی خواهد داشت.

 من در این انتخابات چند عامل را مهم می دانم، تصریح کرد: یکی پیروزی «مصمم ها»؛ که آمده بودند و خودشان را پیروز می دانستند. دوم جمعیت بلاتکلیف، سوم جمعیت مشارکت خواه و چهارم منتقدان و معترضان هستند. گروه چهارم انتخابات را تحریم کردند که من آنها را به «تحریمی های معاند» و «تحریمی های منتقد» تقسیم کرده ام. بنده به معاندین کاری ندارم که از اول جمهوری اسلامی را قبول نداشته اند. اگر سناریو دوم دنبال شود باید به نیامده های منتقد ارزش بسیار زیادی داده شود تا دموکراسی خواهی در ایران یک نفس جدید بگیرد.اینجا است که هم اصولگرایی و هم اصلاح طلبی دچار بازنگری خواهد شد. یعنی فضای بعد از انتخابات با میل به سناریوی دوم می تواند کمک کند ورژن جدیدی از اصولگرایی و اصلاح طلبی داشته باشیم که دغدغه های مشترکشان بحث امنیت ملی، منافع ملی، دموکراسی خواهی، بقای جمهوری اسلامی و توسعه و عدالت باشد. اگر این سناریو دنبال نشود و سناریوی اول دنبال شود ما مجموعه ای از بحران های خطرناک را داریم که چیزی جز تقابل میان مردم و جامعه را در پی نخواهد داشت.

 سهم آرای باطله در این انتخابات نیز قابل توجه است. اینها اصلا تحریم کننده انتخابات نیستند. اینها کسانی هستند که مشارکت و دموکراسی را قبول دارند ولی رئیسی و رقبایش را قبول ندارند! یعنی دنبال کس دیگری هستند که اگر می آمد، این چهار میلیون هشت میلیون دیگر هم با خودش می آورد و آقای رئیسی رئیس جمهور نمی شد. اینها می توانستند نیایند؛ آمده اند که انتخابات باقی بماند و فرصتی برای کنش بعدی آنها فراهم شود.

منبع+