مقامات رسمی: میانجی‌گری امارات متحده عربی در مذاکرات مخفیانه صلح میان هند و پاکستان 

سودی رانجان سن

الجزیره قطر

22 مارس 2021

یک ماه پیش بود که فرماندهان نظامی هند و پاکستان با اظهار تعهد مشترک هر دو کشور جهت عمل به توافق آتش‌بس سال 2003، جهانیان را شگفت‌زده کردند. تقریباً 24 ساعت بعد، یکی از دیپلمات‌های ارشد امارات متحده عربی به دهلی نو سفر کرد. 

با مطالعه بیانیه رسمی امارات متحده عربی درباره ملاقات 26 فوریه، می‌توان پی برد میان شیخ عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات، و همتای هندی او، سوبرامانیام جایشانکار، چه گذشته است. در بیانیه آمده است: «دو کشور پیرامون تمام موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی که در آن‌ها منافع مشترک دارند، بحث کردند.»

یک مقام آگاه به شرط ناشناس ماندن اعلام کرد، توافق آتش‌بسی که یک ماه پیش میان هند و پاکستان امضاء شد، نقطه عطف مذاکرات مخفیانه‌ای است که از چند ماه پیش با واسطه‌گری امارات متحده عربی آغاز شده است. بنا به گفته این مقام، آتش‌بس تنها شروع یک نقشه راه بزرگ‌تر جهت ایجاد صلحی بادوام میان دو همسایه است، دو همسایه‌ای که هر دو مجهز به تسلیحات هسته‌ای هستند و در طول چند دهه گذشته مرتباً بر سر قلمروی مرزی وارد مشاجره شده‌اند.

  آتش‌بس تنها شروع یک نقشه راه بزرگ‌تر جهت ایجاد صلحی بادوام میان دو همسایه است

این مقام افزود، دوکشور توافق کردند به‌عنوان قدم بعدی در این فرآیند، نمایندگانی به اسلام‌آباد و دهلی نو بفرستند. در سال 2019 و پس از اعتراض پاکستان به هند بابت لغو خودمختاری منطقه مسلمان‌نشین جامو و کشمیر، دو کشور سفارت‌هایشان را تعطیل کرده بودند. پس از آن، نوبت مسأله اصلی است: مذاکرات پیرامون ادامه تجارت و رسیدن به راه‌حلی پایدار در موضوع کشمیر. 

هند و پاکستان در طول سال‌های گذشته مرتباً وارد مذاکرات صلح شده‌اند، اما هر بار پس از مدت کوتاهی میز مذاکره را رها کرده‌اند. این در حالی است که مقامات انتظار ندارند فرآیند صلح کنونی به چیزی بیشتر از بازگشت فرستادگان سیاسی و ادامه تجارت از طریق مرز زمینی پنجاب بیانجامد. 

اما به نظر می‌رسد فرآیند کنونی هماهنگ‌ترین تلاشی است که در این سال‌ها صورت گرفته است. این فرآیند در زمانی شروع شده که دولت بایدن نیز در پی ایجاد مذاکرات گسترده‌تر صلح در افغانستان است؛ هند و پاکستان هر دو سال‌های طولانی به دنبال کسب نفوذ در افغانستان بوده‌اند. نارندا مودی، نخست‌وزیر هند، می‌خواهد از رشد اقتصادی کشورش حمایت و منابع نظامی‌اش را در مرز با چین متمرکز کند. رهبران پاکستان هم با مشکلات اقتصادی روبرو هستند و می‌خواهند روابطی خوب با ایالات متحده و سایر قدرت‌ها برقرار کنند.

  اما به نظر می‌رسد فرآیند کنونی هماهنگ‌ترین تلاشی است که در این سال‌ها صورت گرفته است. این فرآیند در زمانی شروع شده که دولت بایدن نیز در پی ایجاد مذاکرات گسترده‌تر صلح در افغانستان است

وزیر امور خارجه پاکستان در مورد مذاکرات و یا نقش امارات در آن توضیحی نداد، در حالی که وزیران امور خارجه هند و امارات با تأخیر درباره آن صحبت کردند.

رئیس ستاد ارتش پاکستان، ژنرال قمر جاوید باجوا، هفته گذشته از هند درخواست کرد تا «گذشته را فراموش و به آینده فکر کند». در ادامه، او از آمادگی ارتش برای صحبت پیرامون «تمامی مسائل حل‌نشده» سخن گفت. این اظهارات تنها یک روز پس از آن صورت گرفت که عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، خواستار راه‌حلی برای کشمیر شده بود. 

پس از آن‌که مشخص شد عمران خان به بیماری کرونا دچار شده است، نارندا مودی در توییتی برای او آرزوی سلامتی کرد – نشانه دیگری از بهبود روابط میان دو کشور.

امارات که روابط دیپلماتیک و تجاری دیرینه‌ای با هند و پاکستان دارد، تحت فرمان‌روایی شیخ محمد بن زاید آل نهیان تلاش دارد فعالانه‌تر در مسائل بین‌المللی نقش بازی کند. دولت‌های عرب حاشیه خلیج فارس مدتی است که در مداخلات خاورمیانه شرکت و از گروه‌ها و رهبران منطقه‌ای حمایت کرده‌اند. اما امارات، همچنین، جهت تقویت اتحادهای سیاسی چشم به آسیا دارد.

  امارات که روابط دیپلماتیک و تجاری دیرینه‌ای با هند و پاکستان دارد، تحت فرمان‌روایی شیخ محمد بن زاید آل نهیان تلاش دارد فعالانه‌تر در مسائل بین‌المللی نقش بازی کند

هند و پاکستان دو سال پیش و پس از یک حمله انتحاری در کشمیر تحت‌کنترل هند که منجر به کشته‌شدن چهل سرباز هندی شد، روابط‌شان را به‌طور کامل قطع کردند. در بیانیه مشترک ماه گذشته آمده بود، دو طرف «توافق کردند به مهم‌ترین نگرانی‌های یک‌دیگر رسیدگی کنند». این علامت دیگری است بر وجود مذاکرات گسترده پیرامون موضوع کشمیر و تروریسم. 

در چند ماه گذشته، سرنخ‌های متعددی به نقش امارات اشاره داشتند. در ماه نوامبر، جایشانکار در سفری دو روزه به ابوظبی با بن زاید دیدار کرد. یک ماه پس از آن، وزیر امور خارجه پاکستان، شاه محمود قریشی به امارات سفر کرد. تقریباً دو هفته قبل از اعلانیه 25 فوریه، وزیر امور خارجه امارات در تماسی تلفنی با عمران خان پیرامون «مسائل مشترک منطقه‌ای و بین‌المللی» صحبت کرد. چند روز قبل از اعلانیه، هند اجازه داد هواپیمای عمران خان از فراز هند عبور کند (دو کشور پس از درگیری‌های سال 2019 حریم هوایی‌شان را بر روی هم بسته بودند).

پس از آتش‌بس، امارات از معدود کشورهایی بود که با اشاره به «روابط نزدیک و تاریخی‌اش» با هر دو کشور هند و پاکستان و با گرامی‌داشت «تلاش‌های دو کشور برای رسیدن به این توافق‌نامه»، از اعلانیه آتش‌بس استقبال کرد. در واشنگتن، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه از پاسخ به این سوال که ایالات متحده چه نقشی در این راه بازی کرده است، طفره رفت.

  امارات از معدود کشورهایی بود که با اشاره به «روابط نزدیک و تاریخی‌اش» با هر دو کشور هند و پاکستان و با گرامی‌داشت «تلاش‌های دو کشور برای رسیدن به این توافق‌نامه»، از اعلانیه آتش‌بس استقبال کرد

پرایس در 25 فوریه گفت: «مشخصاً، پاکستان نقش مهمی در امنیت افغانستان و کشمیر بازی می‌کند. بنابراین، ما تحولات را به دقت زیر نظر داریم.»

منبع:

UAE brokering secret India-Pakistan peace roadmap